استاخانفی، جنبش

اِستاخانُفی، جنبشِ \ jonbeš-e [e]stāxānofi\ ، جنبشی در «تولید سوسیالیستی» در اتحاد جماهیر شوروی، برای بالا بردن بهره‌وری کار. این جنبش در 1935م/ 1314ش و طی «برنامۀ پنج سالۀ دوم»، به عنوان مرحله‌ای تازه از «رقابت سوسیالیستی» آغاز گشت و نام آن برگرفته از نام بنیاد‌گذارش، آلیکسِی گریگوریِویچ استاخانُف، از سرکارگران معدن در اوکراین است که در یک نوبت کاری، 102 تُن زغال‌سنگ استخراج کرد، در حالی‌که ظرفیت تولید، 7 تُن بود. دیری نپایید که پیروان استاخانف رکورد او را شکستند. بالاترین رکورد تولید را ایزُتُف به‌دست آورد که در فوریۀ 1936 در یک نوبت کاری، 607 تن زغال‌سنگ از معدنی در شهر گُرلُفکا استخراج کرد.

جنبش استاخانفی با پشتیبانی و رهبری حزب کمونیست،‌به‌سرعت همۀ بخشهای صنعت، ترابری، ساختمان‌سازی و کشاورزی اتحاد شوروی را فرا گرفت و در سراسر این کشور گسترش یافت. پیش‌گامان جنبش استاخانفی این نوآوری را در صنایع خودروسازی، کفش‌سازی، نساجی، ماشین ابزار، الواربُری، حمل و نقل با راه‌آهن، و کشاورزی آغاز کردند. شیوه‌ای که استخانف به کار گرفت، در حقیقت چیزی بیش از بخردانه کردن آرایش کار (به معنای تِیلِری و فُردی)، حذف کردن خرده‌کارهای وقت‌گیر، آماده نگاه داشتن ماشینها و مانند اینها نبود و در واقع به کوشش فراوانی از سوی گروه پشتیبانی نیاز داشت. تحلیلهای سوویِتی (شوروی) نشان داده است که جنبش استاخانفی از فعالیتی تبلیغاتی فراتر بود، با سیاست پرداخت دستمزد پیوند داشت و هدف آن ایجاد هدفی برتر از هدفهای معمول برای کارگران صنعتی بود.
در نخستین گردهمایی سراسری استاخانفیها در نوامبر 1935 در کرِملین، بر نقش مهم این جنبش در سازندگی سوسیالیستی تأکید شد. در دسامبر 1935 در کنگرۀ حزب کمونیست، دربارۀ توسعۀ صنعت و ترابری با توجه به جنبش استاخانفی بحث شد و بنابر تصمیمهای این گردهمایی، برنامه‌ای آموزشی برای کارگران تولیدی و فنی، و نیز دوره‌هایی برای کارگران پیشرفته دایر گردید. با توسعۀ جنبش استاخانفی، بهره‌وری کار به میزان چشمگیری افزایش یافت. در جنگ جهانی دوم (1941-1945م)، روشهای استاخانفی که به کار گرفته می‌شد، عبارت بود از: کار کردن هر کارگر با بیش از یک ماشین، تلفیق وظایف، و بهره‌جویی از فناوری ساخت و تولید پرشتاب.
در 1978م، در زمان اتحاد شوروی، شهر کادیِوکا در اوکراین به نام استاخانف نام‌گذاری شد.

مآخذ

EA, 2006 (under «Stakhanovite»);
EB, 2008 (under «Stakhanov», «Union of Soviet Socialist Republics ( Industrialization, 1929-34)»);
GSE.
بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه