ارتعاشی، آسیب

اِرْتِعاشی، آسیب [āsīb-e erteʾāšī]، هر یک از تغییرات و فشارهای فیزیولوژیکی که در اثر ارتعاشات ناشی از امواج صوتی، مقاومت مکانیکی، نیروهای شتاب یا امواج انفجار در بدن پدید می‌آید. آثار ارتعاش را می‌توان در بسیاری از مشاغل مانند رانندگی کامیون و تراکتور، کارهای ساختمانی و کار با مواد منفجره مشاهده کرد. کانون توجه در طب هوا و فضا، بررسی آثار ارتعاش بر خلبانان هواپیماهای سریع‌السیر، دستگاههای گریز و وسایل ورود مجدد است. به نظر می‌رسد ارتعاشاتی که بسامد پایینی بین یک تا 12 بار در ثانیه دارند، بیشترین آسیب را وارد می‌کنند.
خلبانان به هنگام گریز از هواپیماهای سریع‌السیر با همان سرعت پرواز هواپیما به بیرون پرتاب می‌شوند و در لحظات اول که از هواپیما رها می‌شوند، به سبب مقاومت هوا، به سرعت شتابی منفی می‌گیرند.
در جریان این کاهش سرعت، خلبان ممکن است ارتعاشاتی با بسامد 3 تا 10 بار در ثانیه را تا زمانی تجربه کند که بدنش در جریان هوا ثبات خود را بازیابد. هواپیماهای تیز پروازی که در ارتفاعات پایین پرواز می‌کنند، اغلب به سبب چگالی بیشتر هوا در ارتفاعات پایین، فشار ناشی از ارتعاش را تحمل می‌کنند. خلبانان هلیکوپترها ارتعاشاتی را با بسامد 3 تا 12 بار در ثانیه تجربه می‌کنند؛ این ارتعاشات ناشی از پره‌های هلیکوپتر است که آن را حرکت می‌دهند. معلوم شده است که موشکهای پرتاب فضاپیماها نیز مشکلات ارتعاشی ایجاد می‌کنند.
ارتعاشات کم‌فرکانس معمولاً به بافت نرم صدمه می‌زنند، اما پرفرکانسها بیشتر به توده‌های توپر لطمه می‌رسانند. ارتعاشات هنگامی که در بدن حرکت می‌کنند، معمولاً موجب جابه‌جایی محل بافتها می‌شوند. اگر قسمتهای وسیعی از بدن یا اندامها جابه‌جا گردد، ممکن است قدرت انجام وظیفۀ آنها آسیب ببیند. فشارها ممکن است آن قدر شدید باشند که بافت بیش از حد کشیده شود و در این صورت، آسیب وارد گردد. توانایی بدن برای تحمل فشارهای ناشی از ارتعاش تا حدی بستگی به طول مدتی دارد که بدن در معرض آن ارتعاش قرار می‌گیرد.
ارتعاشات با بسامدهایی کمتر از دو بار در ثانیه بیشتر در هواپیماهایی پدید می‌آید که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند. در چنین وضعیتی، انسان دچار بیماری حرکت، سرگیجه، تهوع و استفراغ می‌شود. افرادی که در معرض ارتعاشاتی با بسامد یک تا دو بار در ثانیه‌اند، تنفس و ضربان قلبشان تند می‌شود و زیاد عرق می‌کنند. بخشی از این تغییرات مربوط به تلاش مضاعف فرد برای حفظ وضعیت بدن خود، و نیز نتیجۀ تحریک اندامهای تعادلی بدن در گوشها، و حالت هیجانی فرد است.
آثار ارتعاشاتی که بسامدی بین 2 و 12 دارند، بارزتر است: درد شدید سینه، جابه‌جایی اندامهای شکم، پارگی یا کشیدگی رباطها، کاهش ظرفیت تنفس، افزایش فشار خون و ضربان قلب، درد بیضه‌ها، سردرد، درد در ناحیۀ پشت، آسیبهای مختصر کلیوی، و پارگی رگهای خونی.
تاری در دید عموماً هنگامی رخ می‌دهد که خلبان و هواپیما در بسامدهای نسبتاً متفاوتی قرار دارند و حرف زدن خلبان به تبعیت از بسامد موج ارتعاش تغییر می‌یابد. اقدامات ایمنی اگرچه کاملاً مؤثر نیستند، اما می‌توانند به کاهش میزان فشار کمک کنند. (104)