آرت پورا

آرْتْ پُوِرا [ārt poverā]، یا آرْته پُوِرا، هنر مفهومی به چندین شکل متفاوت که از اواخر دهۀ 1960م در اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا پا گرفت و مکتبهایی انشعابی با نامهای گوناگون به وجود آورد. هدف اصلی این نهضت بیشتر برانگیختن نگرنده به ژرف‌نگری در یک اندیشۀ هنری یا شرکت جستن در یک عمل هنری بود، تا آفرینش شیئی هنری. آرت پورا شامل فعالیتهای ادراکی کاملاً متمایز هنرمندانی چون ریچارد سیِرا، رابرت اسمیثسِن، رابرت موریس، ایوا هِسه، کیث سانیِر، بروس ناومِن و والتر دِ ماریا ست که همگی‌شان مفهوم سنتی هنر به عنوان «شیئی تمام» را باطل شمردند و به‌خلق آثار هنری نه کامل و پایان یافته، بلکه دائماً «در حال شدن» روی آوردند. هدف اصلی پیش‌کسوتان این نهضت شرکت دادن افراد عادی در تجربۀ هنری بود، هدفی که ایشان با وسایل و اندیشه‌هایی از هر نظر افراطی دنبال می‌کردند.
این نهضت هنری را می‌توان زادۀ بیزاری گروهی از هنرمندان جوان از جدایی روزافزونی که میان هنر و زندگی در نهضتهای نوظهور «پاپ آرت» (هنر مردم‌وار)، «هنر خرده‌پردازی» و نظایر آنها می‌دیدند، دانست، نهضتهایی که پیش‌کسوتانشان خود را از «نسلی برگزیده» به‌شمار می‌آوردند. اعتراض آنان نسبت به «گزیده‌گرایانی» بود که اصول مبهم و مرموز خود را چون سلاحهایی برای سرکوب اندیشه و ذوق به کار می‌بردند. واکنش این هنرمندان جوان خصوصاً در برابر این تمایلِ رایج بود که آثار هنری اقلامی جالب برای مصرف‌کنندگان‌باشند،نه ارائه‌کنندۀ اندیشه‌های ارزشمند هنری و مرتبط با مسائل اجتماعی.
نخستین پیشگامان آرت پورا و کل نهضت هنر مفهومی اینان بودند: 1. جان کِیج، آهنگ‌ساز آمریکایی و پیروانش که بخشی از آثارشان را «آهنگ‌سازیهای سکوت» تشکیل می‌داد و در آن، حاضران مجبور بودند به «موسیقی» صداهای محیط موجود، حتى سرفه‌های خود گوش فرا دهند؛ 2. اَد رایْنْهارت، نقاش آمریکایی و چند تن دیگر.
نمونۀ کار راینهارت نقاشیهای سیاه بر سیاه بود که بیننده را ملزم می‌ساخت تا به ورای اثر هنری بنگرد و به بررسی مسائلی زیباشناختی که می‌توانسته‌اند به تولید چنان اثری بینجامند، بپردازد. بسیاری از شکلها و قالبها که آرت‌پورا به خود گرفت، الهام گرفته از چنین آثار آغازینی بودند.
قالبهای عمدۀ هنری که در عرصۀ آرت‌پورا توسط هنرمندان تکامل یافتند و به عنوانی رسیدند، عبارت‌اند از: 1. «هنر فرایندی» که در آن، تجربۀ هنری عبارت از عمل گذرای ایجاد اثری هنری است، نه کامل‌سازی یا تعمق در آن اثر؛ 2. «هنر خاکی»، آثاری غول‌پیکر و کاملاً بی‌مانند که طبیعت و تکنولوژی را با هم به خدمت می‌گیرد (مانند کشیدن پرده‌ای عظیم از یک سوی دره‌ای به سوی دیگر) و ممکن است اجرا شود، یا نشود، اما می‌توان الهام‌بخش ذهنیتی هنری گردد که عامۀ مردم با سنجیدن و بررسی کردن خیالی خود در آن ذهنیت مشارکت جویند؛ 3. «هنر بدنی، پیکره، یا اجراها» که «هنر جسمانی» نیز خوانده می‌شود و اجرای نمایشی، پیکره‌سازی و مفهوم‌گرایی را با هم تلفیق می‌کند؛ 4. «هنر ضد شکل»، مبتنی اجرای اعمال روزانه و اطلاق نام اعمال هنری بر آنها؛ 5. «هنر اندک هیجانی»، مبتنی بر اعمال «هنری» اجرا شده با هیجانات یا با کارهای بدنی، مانند نفس کشیدن؛ 6. «ماده‌گرایی خام»، مبتنی بر به‌کارگیری هنرمندانۀ مواد طبیعی یا صنعتی.
آرت‌پورا معمولاًبه‌وسیلۀنمایشگاههای‌عکس و مدارک‌دیگری که اجرای عملی را مستند می‌سازند،یا به وصف برنامه‌ریزی آن، یا حتى نفس آن عمل می‌پردازند، در دسترس عامۀ مردم قرار می‌گیرد. همۀ این قالبها بازتاب این‌اندیشه‌اند که هرکس می‌تواند در هنر مشارکت یابد، خواه از راه اجرای اعمال هنری آسانی همچون قدم‌زدن در خیابان، یا تماشا کردن نحوۀگردآوری مدارک یک اثر خاکی، یا هر اثر دیگری که به اعتبار واکنش هنری شخص نگرنده در برابر گردآوری مدارک، معنی می‌یابد.برخی از نمونه‌های برجسته‌تر آرت پورا اینهاست: اثر خاکی کریسْتو با عنوان«بسته‌بندی ساحل‌استرالیا»،عمل خطیری که با مصرف کردن مقادیر فراوانی پلاستیک به انجام رسید؛ بررسی مستند خانه‌ها در محله‌های فقیرنشین نیویورک به‌وسیلۀ هانس‌هاکه، مشتمل بر عکسهای ساختمانها،صورتی از نامهای‌صاحب‌خانه‌ها و دعوتی از تماشاگر که وضع‌اجاره‌نشینی در آن خانه‌های کثیف را به اعتبار عملی هنری نظاره کند؛ تفکرات زبان شناختی جوزف کاسوث، عرضه‌شده به تماشاگران به صورت نوشتۀ ماشین شده که عمدتاً شامل‌واژه‌ها و جمله‌های‌چشم‌نوازبود؛اظهارات هنری کامپیوترهای برنامه گرفته از مایکل هایزِر و داگلس هیوبْلِر. (119)