اسپارت

اِسْپارْت [espārt] (در یـونـانـی نـو: اسپارْتی؛ در دوران باستان: لاکِدایْمُن)، پایتخت باستانی ناحیۀ لاکونیا در جنوب شرقی شبه‌جزیرۀ پِلوپونِز، و پایتخت کنونی استان لاکونیای یونان که در کرانۀ راست رود اِوْرُتاس (ائورُتاس) واقع است. پراکندگی ویرانه‌های دوران باستان در اطراف شهر کنونی، بیانگر سادگی اُلیگارشی نظامی حاکم بر دولت ـ شهر اسپارت است که از سدۀ 6ق‌م با ساخت بیش از اندازۀ ساختمانهای عمومی و پرستشگاهها مخالفت می‌کرد.
بنا بر روایات، حکومت اسپارت که در سدۀ 9ق‌م با خصوصیت انعطاف‌ناپذیر الیگارشی تأسیس شده بود، برای قرنها دارای دو پادشاه مادام‌العمر بود که به اشتراک فرمانروایی می‌کردند و تنها در زمان جنگ به داوری میان دو طرف درگیر می‌پرداختند و در دوران صلح، قدرت در دست مجلس سنای 30 نفره‌ای متمرکز بود. در سده‌های 8 تا 5ق‌م، اسپارت بر آرکادیا، آرگُس و مِسِنیا فرمان می‌راند و ساکنان آنها را وادار به زندگی در وضعیتی مانند سِرفها (رعیتهای وابسته به زمین) کرده بود. از سدۀ 5ق‌م، طبقۀ حاکم بر اسپارت که بیشتر توجه خود را وقف جنگ و سیاست کرده بودند و از روی عمد به هنر، فلسفه و ادبیات بی‌توجهی می‌کردند، این شهر را قدرتمندترین شهر یونان سـاختند. این شهر بـا محیطـی بیش از 10 کمـ ، تـا زمان رومیان به‌طور کامل دارای بارو نشده بود، زیرا اعتقاد اسپارتیان بر این بود که «مردان آنان دیوارهای اسپارت هستند».
هرچند به سبب گرایشهای صرفاً نظامی اسپارتیان، امکان اتحاد سیاسی برای یونان باستان وجود نداشت، اما بنابر برخی روایتها، اسپارتیها در 480ق‌م در تِرموپیل (تِرمُپولای) مقاومت سرسختانه‌ای در برابر ایرانیان از خود نشان دادند و پس از آن، رهبری جنگ با ایرانیان را به دست گرفتند. نبرد سالامیس (480ق‌م) قدرت نیروی دریایی آتن را آشکار ساخت و موجب کشمکشی سخت بین دو قدرت شد که در جنگ پلوپونِزی (404ق‌م)با شکست آتن و ظهور اسپارت به‌عنوان قـدرتمندترین دولت ـ شهر یونان، پایان یافت. اسپارت در جنگ کورَنتی(395-387ق‌م)، در نبردهای زمینی دو پیروزی بر آتن و هم‌پیمانانش به دست آورد، ولی در کنیدُس به سختی از ناوگان دریایی مشترک ایرانیان و آتنیها شکست خورد. درگیری اسپارت در جنگهای داخلی ایران در آسیای صغیر، در دوران حکومت آگِسیلائوس دوم (399-360ق‌م) و در پی آن، تصرف دژ کادْمِیا در تِب، محدودۀ اِعمال قدرت و نفوذ اسپارت را بیش از اندازه گسترش داد و موجب شکست این دولت در لِئوکترا (371ق‌م) از اِپامینونْداسِ تِبی شد که برای آزادی مسنیا می‌جنگید. این وقایع ضعف قدرت اسپارت را در طول یک قرن در پی داشت.
ادامه‌یافتن آشفتگی وضع اسپارت موجب برانگیختن رومیان به جنگ با آخایاییها (146ق‌م)، و دست یافتن آنان بر پلوپونز شد. در 396م، شهر افول‌یافتۀ اسپارت به دست ویزیگوتها ویران گشت. بیزانسیها دوباره این شهر را مسکون ساختند و نام هُمری باستانِ لاکِدایمُن را به آن دادند. پس از 1204م، فرانکها شهر نظامی جدیدی به نام میسْتْرا (میسْتْراس) بر ارتفاعات تایْیِتُس (تائوگِتُس) واقع در جنوب غرب اسپارت تأسیس کردند که بعد از 1259م پایتخت حکومت خودگردان بیزانسیِ مُرِئا یا مُرِئاس (= پلوپونز) شد و در طی دو قرن بعدی، در اوج شکوفایی بود. از 1460م تا جنگ استقلال یونان (1821- 1829م)، به استثنای دورۀ کوتاه تسلط ونیزیها، این منطقه در دست حکومت عثمانی بود.
شهر امروزی اسپارت در همان محل شهر باستانی که در حفاریهای انجام شده در 1906 تا 1910 و 1924 تا 1929م کشف شد، بنـا شده، و بـرای بـازشنـاخته شدن از شهر بـاستـانی، نِئا ـ اسپارتی یا اسپارت نو نام گرفته است. در این شهر که مرکز کوچک بازرگانی و صنعتی دشت اِئورُتاس است، مرکبات و روغن زیتون دادوستد می‌شود. اسپارت همچون دوران باستان، برای دسترسی به دریا از بندر گوثیُن (ییثیان امروزی)، در 45 کیلومتری جنوب شرقی که با جادۀ آسفالته به آن متصل است، استفاده می‌کند.
جمع‌ (برآورد 2007م): 851‘15 تن. (194)