آزویتی

آزویتی [āzūitī]، در اوستا به معنای چربی و روغن (به سنسکریت: آهوتی) است و در زند نیز به چربی و گاهی به افزونی برگردانده شده است (بارتولمه، 343-344).
این واژه دوبار در گاهان آمده است: یک بار در یسنای 49، بند 5 در کنار ایژا و یک بار در یسنای 29، بند 7 در بخش مربوط به آیین نثار به آتش (پورداود، 46).
در اوستای متأخر شیر و آزویتی با هم به عنوان دو نثار که به آب جاری تقدیم می‌شوند و در رویش گیاهان مؤثرند، مورد تکریم قرار می‌گیرند (همانجا). آزویتی در پهلوی به «چربی» معنا شده است و در معنای عام خود نیز همین مفهوم را دارد ( ایرانیکا، III/ 273). در یسنای «هفت فصل» آزویتی در میان گروهی از ایزد بانوان همراه آبها، فرا خوانده می‌شود و به نظر می‌رسد که نیرو و جنبۀ جوانی آفرینش را نمایان می‌سازد (پورداود، 46؛ نارتن، 203-205؛ ایرانیکا، همانجا).

آزویتی در کنار «ایژا» در یسنا و بخشهای مختلف وندیداد به کار رفته است. این واژه در پهلوی به «افزونی» و گاه به «شیرینی» ترجمه شده است. در جاهای دیگر همراه با «خشوید» و «گئوش» آمده است که با آزویتی به ترتیب شیر، گوشت و چربی معنا می‌دهد و تأکید شده است که خورش سگان از اینها باشد (پورداود، 46-47).
هنگامی که آزویتی در کنار ایژا قرار می‌گیرد، به معنای «گشایش و فراخْ‌روزی و افزایش و فراوانی و کامیابی و غیره» است (همو، 47). به نظر می‌رسد که آزویتی پس از دورۀ ساسانی نقش فعالی در آیین زردشتی نداشته است ( ایرانیکا، همانجا).

مآخذ

پورداود، ابراهیم، یادداشتهای گاثاها، به کوشش بهرام فره‌وشی، تهران، 1353ش؛
نیز:

Bartholomae, Ch., Altiranisches Wörterbuch, Berlin, 1961;
Iranica ;
Narten, J., Der Yasna Haptaηhāiti, Wiesbaden, 1986.
یدالله منصوری