ازرق، قلعه

اَزْرَق، قَلْعه [qalʾe(a)-ye azraq]، بنایی تاریخی مربوط به دورۀ ایـوبـیان (حک‌ 567- 648ق\ 1172- 1250م)، واقـع در 125 کیلومتری شرق شهر عمان. این بنا قلعه‌ای است مستطیل شکل که طول و عرض آن 80 و 70 متر است، در 4 گوشۀ آن و نیز در وسط دیوارهای جانبی برجهایی که در اصل 3 طبقه بوده‌اند، وجود دارد و بر روی آنها پنجره‌هایی کوچک برای مراقبت و تیراندازی دیده می‌شود. حیاط قلعه را اتاقها و سالنهایی در اندازه‌های مختلف، همچنین دو دروازه احاطه کرده‌اند و در قـسمـت میـانـی آن نمـازخـانـه‌ای بـه شکل مستطیل قـرار دارد (موسوعة...، 368- 369؛ رشدان، 41؛ امین، تصویر ص 62-63).
سنگهای به کار رفته در ساخت این بنا بازالت است که در آن منطقه به فراوانی یافت می‌شود. شباهت میان این بنا با دیگر قلعه‌هایی که رومیان برای حفاظت از راههای تجارتی نبطیها می‌ساختند، می‌رساند که قلعه بر روی پایه‌ها و بقایای قلعه‌ای رومی ساخته شده است. نقوش داخل قلعه که نامهای لاتینی و یونانی مربوط به امپراتوران روم در سده‌های 3-4م را دارد، بیانگر کهن بودن قلعه است (موسوعة، 368؛ رشدان، 40-41؛ گابسر، 7). بر اساس نوشتار رومی لوحی سنگی که در بالای دروازۀ قلعه قرار دارد، این بنا در 634ق\ 1236م به دستور عزالدین ایبک، استاد الدارِ (نک‌ : دبا، ه‌ م) ملک ناصر داوود (حک‌ 624-647ق) تجدید بنا شده است (موسوعة، 368- 369؛ رشدان، 41؛ غوانمه، 13؛ حدیدی، I\ 20).

مآخذ

دبا؛
رشدان، وائل، معالم الحضارة الاسلامیة فی الملکة الاردنیة الهاشمیة، عمان، 1415ق\ 1994م؛
غوانمه، یوسف درویش، التاریخ السیاسی لشرقی الاردن، عمان، 1982م؛
موسوعة الحضارة الاسلامیة، عمان، 1993م؛
نیز:

Amin, M., Journey Through Jordan, Nairobi, 1994;
Gubser, P., Jordan Crossroads of Middle Eastern Events, London, 1983;
Hadidi, A.,«The Archaeology of Jordan», Studies in the History and Archaelogy of Jordan, Amman, 1982.
نوشین صاحب‌