ارنج، رود

اُرِنْج، رود [rūd-e orenj] (در آفریکانْس: اُرانْیه)، طویل ـ ترین رود در جنوب قارۀ افریقا. این رود از مرتفعات لِسوتو، با نام رود سینْکو سرچشمه می‌گیرد، با نام رود ارنج به سوی غرب، در کشور افریقای جنوبی جریان می‌یابد و با گذشتن از حاشیۀ جنوبی بیابان کالاهاری، در محل خلیج اَلِگزاندِر به اقیانوس اطلس فرو می‌ریزد. این رودخانه مرز شرقی استان «کشور آزاد» (کشور آزاد ارنج) در جمهوری افریقای جنوبی، و نیز مرز این جمهوری با نامیبیا را تشکیل می‌دهد. شاخه‌های اصلی آن عبارت‌اند از رودهای کَلیدِن (کالیدُن) و وال (فال).
در محل سرچشمۀ رود گدازه‌های بازالتی توسط جریانهای متعدد فرسایش یافته‌اند. این رود در نزدیکی آلیوال نُرث دره‌ای فراخ به عرض 50 کمـ و به عمق بیش از 300 متر پدید آورده است. رود ارنج در پیوستگاهش با رود وال، از زمینهای دارای شِیْلهای آهکی و تیلیت می‌گذرد. کوارتزیت و سنگ آهن نوعی «منطقۀ حایل» پدید آورده که این رود در آن تنگهای عمیقی حفر کرده است.
ارنج نزدیک شهر آپینْگتِن به نهرهای متعددی تقسیم می‌شود کـه بـر سطحی گرانیتی، و در پهنـه‌ای بـه عرض حدود 5/ 1 کمـ جریان می‌یابند. این رود در فاصلۀ حدود 30 کیلومتری پایین دست کاکاماس، یک بار دیگر به نهرهایی تقسیم می‌شود و آبشارهای آوگرابیز را پدید می‌آورد. گاه مسیر سفلای آن از آبشارهای آوگرابیز تا دریا، گُرْج ترَکْت نامیده می‌شود. درۀ ارنج روی هم رفته فراخ است، اما در بخشهایی که جنس بستر آن سخت‌تر ــ مثلاً کوارتزیتی ــ است، از میان صخره‌هایی کم و بیش عمودی که برخی از آنها بیش از 300 متر ارتفاع دارند، می‌گذرد. برخی از ناهموارترین گذرگاههای این رود در بازپسین انحنای بزرگ آن ــ یعنی پیش از آنکه جهت جریانش از شمال به غرب تغییر یابد و به سوی بخش ساحلی بیابان نامیب ادامۀ مسیر دهد ــ یافت می‌شود.
در حوضۀ رود ارنج دو نوع الگوی بارش به چشم می‌خورد: در بالادست پیوستگاه آن با رود وال بارشهای تابستانه سنگین است و مقدار آن به حدود 500‘1 تا 000‘2 میلی‌متر می‌رسد، حال آنکه در پایین دست این محل این مقدار در بخش ساحلی بیابان نامیب تا کمتر از 50 میلی‌متر کاهش می‌یابد. هریک از این دو الگو با میزان جریان آب این رودخانه در ارتباط مستقیم است. دما در جهت غرب افزایش می‌یابد که درنتیجه، میزان تبخیر آب نیز بیشتر می‌شود. در طول رود ارنج بخشهایی آبیاری می‌شود که بزرگ‌ترین آنها ناحیۀ پنبه‌خیز بوخوبِرْخْدام و زمینهای میان آبشارهای آوگرابیز و آپینگتن است، اما در این مسیر هیچ شهر بزرگی وجود ندارد. این وضعیت با اجرای «پروژۀ رودخانۀ ارنج» (آغاز در 1962م) تغییر چندانی نکرد. این پروژه به منظور ذخیره‌سازی آب در 3 سد بزرگ، و انحراف آن به سوی درۀ رودخانه‌های فیش و سانْدِی، و پس از تکمیل در 1990م، به شهرهای پورت الیزابت، بلومْفونْتِیْن و کیمْبِرلی طراحی گردیده است. (106)