اریک

اِریک [erīk]، نام تنی چند از فرمانروایان دانمارک، نروژ و سوئد که در این مقاله به ترتیب تاریخی آمده است:

اریک اول

معروف به اریک خونین تبر (د 954م/ 343ق)، شاه نروژ (ح 930-935م) و بعدها شاه نُرثامبِرلند (948، 952-954م). اریک پس از مرگ پدرش، هارال (هارُلد) اول کوشید خود را به صورت یگانه شاه نروژ درآورد و در این راه دو برادر خود را کشت؛ ولی ستمگری او واکنشهایی را برانگیخت. پسر دیگر هارال به نام هوکُن که در انگلستان بود، با همکاری اشراف ناراضی به نروژ حمله کرد و توانست اریک را براند.
سپس اریک به نُرثامبریا که زمانی دژ وایکینگها بود، ولی در این هنگام زیر سلطۀ انگلستان قرار داشت، رفت و در 948م خود را شاه خواند، اما در همان سال شکست خورد و رانده شد. او در 952م به آنجا بازگشت و در 954م هنگامی که اِدرِد شاه انگلستان نرثامبریا را جزو قلمرو خود ساخت، بار دیگر اخراج شد. اریک در همان سال کشته شد. با برکناری او سلسلۀ شاهان نورس در یورک منقرض شد.

اریک پنجم

ملقب به اریک گلبنگ (ح 1249-1286م/ 647-685ق)، شاه دانمارک (1259-1286م) که دوران سلطنتش همراه با قدرت اشراف‌زادگان و اسقفها و اعادۀ سلطنت دانمارک در شلِسویگ (ژوتلند جنوبی) بود.
اریک پسر کریستوفر (کرِسدُفِر) اول در 1259م به پادشاهی رسید. در 1261م ارتش شاه از نیروهای یاکوب اَرلاندسِن، اسقف اعظم شکست خورد و اریک و ملکۀ مادر اسیر شدند. در 1264م با دخالت پاپ و شاهزادگان آلمانی، اریک آزاد شد و در 1266م به سن قانونی رسید.
در 1282م اشراف اریک را وا داشتند نخستین منشور سلطنتی دانمارک را که مانع از زندانی کردن خودسرانۀ نجیب‌زادگان می‌شد، صادر کند؛ بنابر این منشور، شاه ناگزیر بود مجمع سالانۀ نجیب‌زادگان و اسقفان را که از زمان والدِمار دوم به‌طور ادواری تشکیل می‌شد، فرا خواند. نخستین قانون اساسی مکتوب دانمارک با از دست رفتن قدرت دهقانان و شوراهای ولایتی همراه بود و به اعیان امکان می‌داد در باقی‌ماندۀ دوران سلطنت اریک، در سیاست داخلی و خارجی اصلاحات گسترده‌ای انجام دهند. اریک در 1286م کشته شد.

اریک ششم

ملقب به اریک مِنوِذ (1274- 1319م/ 673-719ق)، شاه دانمارک (1286- 1319م)، پسر اریک پنجم، در زمان او کشمکش میان کلیسا و دربار که در عهد پدربزرگش، کریستوفر اول آغاز شده بود، به اوج خود رسید. تلاش اریک برای تجدید فتوحات دانمارک در کرانه‌های جنوبی بالتیک، بنیۀ مالی کشور را تضعیف کرد و موجب مخالفت با حکومت او شد. سلطنت او به‌زودی توسط برخی از اعیان که متهم به قتل پدرش شده بودند، در معرض تهدید قرار گرفت. اعیان مخالف با کمک شاه نروژ و به اتفاق والدِمار، دوک شلسویگ و یِنس گراند، سراسقف جدید، به سواحل دانمارک تاختند. اریک والدمار را شکست داد و در 1295م با نروژ به توافقی دست یافت؛ ولی دشمنی‌اش را با گراند ادامه داد و چون گراند را زندانی کرد، پاپ حکم تحریم او را (در 1297م) صادر کرد.
مصالحۀ اریک با پاپ بُنیفاکیوس هشتم سبب شد سرانجام همۀ سرزمینهای شمال رود اِلب به دانمارک واگذار شود. هزینه‌های نظامی جنگهای اریک تقریباً دانمارک را به ورشکستگی کشاند.

اریک هفتم

نیز معروف به اریک پُمِرانیایی (ح 1381- ح 1459م/ 783-863ق)، شاه پادشاهیهای متحد دانمارک، نروژ با عنوان (اریک سوم) و سوئد (اریک سیزدهم) از 1397 تا 1439م. سلطنت خودکامه و جنگهای خارجی او سرانجام موجب شد تاج و تخت هر سه کشور را از دست بدهد.
اریک پس از تسلط بر 3 کشور اسکاندیناوی درصدد ایجاد یک امپراتوری نیرومند اسکاندیناویایی در منطقۀ بالتیک برآمد که مقر آن در دانمارک بود. او با پشتیبانی مجلس اعیان دانمارک و سیگیسموند (زیگیسموند)، شاه آلمان بر ضد کنتهای هُلشتاین به دو جنگ دست زد تا زمام شلسویگ را دوباره به دست گیرد. در حدود سال 1432م شلسویگ یکسره به دست ائتلاف هلشتاین و اتحادیۀ هانسایی افتاد. هنگامی که محاصرۀ اتحادیۀ هانسایی در1434م موجب توقف صادرات آهن ومس سوئد شد، معدنچیان سوئدی شوریدند. اشراف سوئدی با حمایت شورای حکومتی دانمارک خواستار اتحادیه‌ای مبتنی بر حکومت مشروطه شدند. وقتی اریک از این کار سرباز زد، در دانمارک، سوئد (1439م) و نروژ (1442م) خلع شد و کریستوفر سوم باواریایی در هر 3 کشور جانشین او شد.

اریک چهاردهم (1533-1577م/ 940-984ق)

شاه سوئد (1560- 1568م) که قلمرو قدرت سلطنت را توسعه داد و سیاست خارجی تهاجمی او به جنگ با دانمارک، معروف به جنگ 7 سالۀ شمال انجامید.
اریک در 1560م جانشین پدرش، گوستاو اول شد و با ایجاد دادگاه استیناف ویژۀ سلطنتی و وضع قانون اساسی جدید (1562م) سلطۀ خود را تحکیم بخشید.
هدف اصلی سیاست خارجی اریک آزاد کردن تجارت سوئد در دریای بالتیک از سلطۀ دانمارک بود. او بندر رِوال (تالین امروزی در استونی) و نواحی مجاورش را در اختیار گرفت و برادر ناتنی خود، یوهان، دوک فنلاند را که با سیگیسموند دوم آوگوستوس، شاه لهستان پیمانی امضا کرده بود، زندانی کرد.
تصرفات اریک در استونی، فردریک (فرِذرِگ) دوم، شاه دانمارک و نروژ را وا داشت با لوبِک و لهستان متحد شود و به این ترتیب، جنگ 7 سالۀ شمال آغاز بود. اریک در 1568م به دست دوک یوهان (بعداً شاه یوهان سوم) برکنار شد و در زندان مرد. (100)