آذرباد مهرسپندان

آذَرْبادِ مَهْرَسْپَنْدان [āzarbād-e mahraspandān]، یا مارَسْپَندان (در پهلوی: آدُرباد ی مَهْرَسْپَنْدان)، آذرباد، پسر مَهْرَسپند، موبدان موبد زمان شاپور دوم (309- 379م).
آذرباد اهل دهی به نام کُران بوده است (دینکرد، I/219، سطر 11). این ده احتمالاً همان کُران است که یاقوت در بلدان (4/247) آن را از نواحی دارابگرد فارس به‌شمارآورده است. بنا به روایات مختلف پهلوی ( ارداویرافنامه، فصل1، بند 16؛ دینکرد، I/413, 454, II/644, 679؛ شکند گمانیگ وزار، فصل 10، بند 70؛ زند وهمن یسن، فصل 3، بند 25؛ «متمم شایست نشایست»، فصل 15، بند 16) و اسلامی(بیرونی، 76؛ حمزه، 48؛ مجمل‌التواریخ، 67)، وی برای اثبات حقانیت دین زردشتی تن به آزمایش دینی (وَر) داد و رویِ گداخته برسینۀ او ریختند و از این آزمایش پیروز بیرون آمد.
نام آذرباد مهرسپندان غالباً در روایات مربوط به تدوین 21 نَسک (= کتاب) اوستا در دورۀ ساسانی آمده است (نک‌ : دینکرد، I/ 413, II/679؛ «متنهای پهلوی»، 58, 144؛ «روایات پهلوی»، 193؛ نیز ابوعلی مسکویه، 26- 28، 67). از این‌رو، احتمالاً وی نقش مهمی در تدوین اوستا ایفا کرده، در این راه متحمل چنین آزمایشی شده است. در کتابهای پهلوی اندرزهایی به‌آذرباد مهرسپندان نسبت‌داده شده است(دینکرد، I/215, II/568).

مآخذ

ابوعلی مسکویه، احمد، جاویدان خرد ( الحکمةالخالدة)، به کوشش عبدالرحمان بدوی، تهران، 1358ش؛
بیرونی، ابوریحان، الآثارالباقیة، به کوشش فوک، برلین، 1952م؛
حمزۀ اصفهانی، تاریخ سنی ملوک‌الارض و الانبیاء، بیروت، دار مکتبة الحیاة؛
مجمل التواریخ والقصص، به کوشش محمدتقی بهار، تهران، 1318ش؛
یاقوت، بلدان؛
نیز:

The Book of Arda Viraf, ed. M. Haug and E. W. West, Amsterdam, 1971;
The Pahlavi Dinkard, ed. D. M. Madan, Bombay, 1911;
The Pahlavi Rivāyat, ed. E. B. N. Dhabhar, Bombay, 1913;
Pahlavi Texts, ed. J. D. M. Jamasp-Asana, Bombay, 1897;
The Supplementary Texts to the Šāyest Ne-Šāyest, ed.and tr.F.M. P. Kotwal, Copenhagen, 1969;
Škand-Gumānīk Vičār, ed. P. J. de Menasce, Fribourg, 1945;
Zand-î Vohûman Yasn, ed. and tr. B. T. Anklesaria, Bombay, 1957.
احمد تفضلی