افغان

افغان \afqān\، به‌ تعبير نوين‌ و عام‌، نامِ هر يك‌ از شهروندان‌ افغانستان‌ (ه‌ م‌) از هر قوم‌ و قبيله‌ و دين‌. اين‌ تعبير در قانون‌ اساسی‌ مصوب‌ 1343 ش / 1964 م افغانستان‌ (مادۀ 1) آمده‌ بود؛ در قانون‌ اساسی‌ مصوب‌ 1356 ش / 1977 م نيز با تكيه‌ بر اين‌ مطلب‌ همۀ شهروندان‌ كشور از نظر حقوق‌ و وظايف‌ در برابر قانون‌ يكسان‌ و برابر اعلام‌ شدند (مادۀ 21). پس ‌از آن‌ دولت‌ كاربرد نسبتهای قومی‌ و قبيله‌ای را در پی‌ نام‌ شهروندان‌ ممنوع‌ كرد. اما افغان‌، به‌ تعبير خاص‌، نامی‌ است‌ كه‌ غيرِ پشتونها، مردمانِ پشتوزبان‌ را به‌ آن‌ می‌خوانند، در حالی‌ كه‌ اين‌ مردم‌ خود را پشتون‌ می‌نامند. برخی‌ از نويسندگان‌ معاصر خواسته‌اند كلمۀ افغان‌ را برای پشتونهای غربی‌ ساكن‌ در حدود قندهار و هرات‌، و كلمۀ پشتون‌ را تنها برای قبايل‌ ساكن‌ در نواحی‌ كوهستانی‌ مرزهای افغانستان‌ و پاكستان‌ به‌ كار برند؛ اما اين‌ تقسيم‌ اساس‌ علمی‌ ندارد، زيرا همواره‌ دو كلمۀ افغان‌ و پشتون‌ به‌ يك‌ معنی‌ به‌ كار رفته‌اند. از سوی ديگر عربها، پشتونها را سليمانی‌ می‌خوانند كه‌ احتمالاً به‌ اقامت‌ آغازين‌ اين‌ قوم‌ در كوههای سليمان‌ اشاره‌ دارد (كارو، 14-16؛ نيز نك‌ : ايرانيكا، I / 481).

مآخذ

متن کامل قوانین اساسی افغانستان، قم، 1374 ش؛
نیز:

Caroe, O., The Pathans, London, 1958;
Iranica.
محمدآصف ‌فكرت‌ (دبا)