ارخثئوس

اِرِخْثِئوس [erexteʾūs]، پادشاه افسانه‌ای و نیز احتمالاً یکی از خدایان شهر آتن. به روایت ایلیاد، ارخثئوس از غله‌زار زاده شد و الاهۀ آتنا او را پرورد و در معبد خود در آتن جایگاهی رسمی به وی داد. در دوره‌های بعد، این‌طور تصور می‌شد که فقط ماری بزرگ در این معبد با آتنا شریک بوده است، و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ارخثئوس خود مار بود یا به مار ــ یعنی به یکی از ارواح زمین یـا ارواح نیاکان ــ تبدیل شد.
شاهان بسیار قدیم آتن نامهایی شبیه نام ارخثئوس داشتند که نوعی ارتباط با زمین (خثون)، زاده شدن از زمین، پرورش یافتن به دست آتنا و داشتن صفتی از صفات مار را می‌رساند.
در نمایش‌نامۀ گم‌شده‌ای از اِئوریپیدِس،به نام ارخثئوس، آمده که در جنگ ارخثئوس با شهر همسایه، اِلِئوسیس، آپولون به وی اطلاع داد که اگر دختر خود را قربانی کند، آتن پیروز خواهد شد. ارخثئوس دخترش خثونیا را قربانی کرد و پیروز شد، اما به وسیلۀ پُسِیدُن یا با آذرخشی از سوی زئوس نابود شد. (131)