اسدراس

اِسدراس \ esdrās\ ، صورت یونانی‌شدۀ عِزرا در زبان عبری، و نام دو کتاب از مجموعه کتابهای آپوکریفا (ه‌ م). کتابهای آپوکریفا به باور بسیاری از مسیحیان، جزئی از کتاب مقدس اند و معمولاً بین عهد قدیم و عهد جدید قرار می‌گیرند. در برخی نسخه‌های کتاب مقدس، کتابهای عزرا و نحمیا (از کتابهای عهد قدیم) نیز اسدراس خوانده شده، و شماره‌های 1 و 2 گرفته‌اند؛ به‌این‌ترتیب، در این نسخه‌های کتاب مقدس، کتابهای آپوکریفاییِ اسدراس، شماره‌های 3 و 4 یافته‌اند. همچنین، در برخی دیگر از نسخه‌های کتاب مقدس، کتابهای آپوکریفاییِ اسدراس پس از عهد جدید جای داده شده‌اند، و به‌جای شماره‌های 1 و 2، شماره‌های 3 و 4 دارند. در این مقاله، کتابهای آپوکریفاییِ اسدراس مورد نظرند و بر پایۀ بیشتر نسخه‌های کتاب مقدس، با شماره‌های 1 و 2 مشخص شده‌اند.

کتاب اول اسدراس

یا اسدراس 1، به نظر بیشتر کارشناسان، اثرِ مترجمی ناشناخته ــ احتمالاً یک یهودی مصری ــ است و برخی زمان پدید آمدن آن را سدۀ 2ق‌م، و گروهی بین 150 تا 50 ق‌م می‌دانند. اسدراس1 اساساً به مباحث مربوط به تاریخ یهود توجه دارد: انقراض یهودا، تبعید در بابل یا اسارت بابلی، از فروپاشی اورشلیم در 586 ق‌م تا بازسازی حکومت جدید یهودی در فلسطین (پس از 538ق‌م) و وقایع روی‌داده در اورشلیم بلافاصله پس از بازگشت از تبعید. پس از اینها، کتاب به عزرا، روحانی و اصلاحگر برجستۀ عبرانی، می‌پردازد که «کتاب قانون» را قرائت می‌کند، و این پایان‌بخش کتاب است.
به‌جز بخشی از کتاب اول اسدراس، که در عهد قدیم یافت نمی‌شود (از باب 3 تا باب 5، بند 6)، بقیه بازنویسی قسمتهایی از متن عبری، و شامل ترجمۀ تمامی کتاب عزرا، بخشهایی از کتاب نحمیا و کتاب دوم تواریخ ایام است. مطلب جدید موجود در آن: «حکایت سه محافظ شخصی شاه»، داستان عامیانه‌ای ایرانی است که رنگ و مایۀ یهودی به خود گرفته است. این داستان شرح مسابقه‌ای میان سه جوان یهودی در دربار داریوش، شاهنشاه ایران، است که هریک در تأیید آنچه نیرومندترین می‌دانند، سخن می‌گویند، اما کسی پیروز است که حقیقت را برتر می‌شمارد و او موفق می‌شود از پادشاه اجازۀ بازگشت یهودیان را به اورشلیم بگیرد.
شاید مهم‌ترین بخش این کتاب، همان حکایت سه محافظ شخصی شاه باشد که در آن، برتری خدای یهود بازگو شده است. اسدراس1 به ثبت دقیق تاریخ یهود توجه ندارد، بلکه بیشتر علاقۀ آن متوجه آراء اخلاقی و دینی است. این کتاب بر رعایت شریعت موسى، اجرای شعائر مربوط به معبد اورشلیم، و قوانینی تأکید دارد که ازدواج یهودی را با غیریهودی منع می‌کند.

کتاب دوم اسدراس

یا اسدراس 2، کتاب مکاشفه‌ای یهودی ـ مسیحی، و در بردارندۀ پیش‌گوییهایی از زبان عزراست. کارشناسان پدیدآمدن این اثر را در حوالی پایان سدۀ 1م یا پس از آن ارزیابی کرده‌اند. کتابهای اسدراس 1 و 2 در «نسخۀ لاتین» (اواخر سدۀ 4م) گنجانده نشده بودند، اما پس از آن، به یک نسخۀ رسمی دیگر افزوده شدند تا از دست نروند.
نویسندۀ بخش اصلی کتاب اسدراس2 (بابهای 3 تا 14) ناشناخته است و مشخص هم نیست که متن اصلی به آرامی نوشته شده است یا یونانی یا عبری. این بخش از کتاب اساساً، شرح مرثیه‌های عزراست بر فروپاشی اورشلیم، و مکاشفاتی که در هفت رؤیا به وی دست داد. این رؤیاها، که به وسیلۀ فرشتۀ مقرب اوریئِل تفسیر شده‌اند، کاشف از آن‌اند که هرچند شرّ و بدی در جهان وجود دارد، با آمدن مسیحا پایان خواهد یافت و او درستی و عدالت را برقرار خواهد کرد و هرچه ضد خداست، نابود خواهد ساخت.
فروپاشیدن اورشلیم به‌دست رومیان در 70م زمینه را برای فراهم آمدن این کتاب پدید آورد، زیرا این رویداد تأثیری ژرف بر آرمانهای ملی و دینی یهودیان گذاشت و نگاه آنان را متوجه آینده کرد. بخش اصلی اسدراس2 تا اندازه‌ای با کتابهای عهد جدید، که به نظر می‌رسد در یک دوره پدید آمده باشند، همانندی دارد و رؤیتهای عزرا در این کتاب همانندیهایی با مکاشفۀ یوحنا، مندرج در عهد جدید، دارد. روی‌هم‌رفته، این شهودها را بهترین مکاشفات یهودی خوانده‌اند.
در اسدراس2، بابهای 1 و 2 در حکم مقدمۀ کتاب، و در نیمۀ سدۀ 2م افزوده شده‌اند. این بابها به یونانی، و به احتمال قوی، به‌دست یک مسیحیِ ناشناس نوشته، و به بخش اصلی افزوده شده است. تمایلات مسیحی در این بابها آشکار است. بابهای 15 و 16 نیز به یونانی، و حدود صد سال بعد، به‌دست مسیحی ناشناس دیگری نوشته شده‌اند و به احتمال قوی، تا 270م به کتاب افزوده شده‌اند. نیز ممکن است که تمامی نسخۀ یونانی این اثر به‌دست نویسنده‌ای مسیحی بازنگری شده باشد، زیرا عبارتهایی در بخش اصلی یهودی موجود است که می‌توان آنها را بازتاب باورهای مسیحی دربارۀ گناه فطری و مسیح‌شناسی دانست.
در کلیسای مسیحی به اسدراس2 توجه ویژه شده است و این را از نقل قولهای پیاپی آباء کلیسا از این کتاب می‌توان دریافت؛ حتى برخی عبارتهای آن، از جمله اصطلاح «نور مدام»، در نیایشهای مسیحی کاربرد عمومی یافته‌اند.

مآخذ

CE, 3rd edition;
EB, 2008;
Funk & Wagnalls New Encyclopedia, ed. J. L. Morse et al., New York, 1973;
ME, 2005.
بخش ادیان، اساطیر و عرفان