انصنا

اَنْصِنا، نام شهری كهن در كرانۀ خاوری رودنیل كه اكنون تنها ویرانه‌هایی از آن برجای مانده است. رمزی بنای شهر را در 130م دانسته است (1/ 132)، اما قدمت شهر بیش از این به نظر می‌رسد، زیرا بیشتر منابع، ساحران فرعون را كه برای مقابله با حضرت موسى (ع) برانگیخته شده بودند، از این شهر می‌دانند (یعقوبی، 331؛ ادریسی، 1/ 124). ابوعبید بكری از ناحیه و شهر انصنا نام برده، اما گفته است كه بخش اعظم آن اكنون ویران است ( معجم ... ،1/ 99، المسالك ... ، 2/ 610، 617).
در سدۀ 6ق این شهر آباد بوده، و ادریسی آن را شهری باستانی با باغها و نزهتگاههای فراوان و زیبا و پرنعمت توصیف كرده است (همانجا). یاقوت آن را در اقلیم سوم قرار داده، و از دو تن از شخصیتهای علمی منسوب به آن نام برده است (1/ 381). حدود دو سده پس از آن قلقشندی (3/ 378) و دیگران از آن به عنوان شهری ویران یاد كرده‌اند. این شهر بارویی عظیم داشته كه بنا به گزارش مقریزی توسط سپاهیان صلاح‌الدین ایوبی (532- 589ق) ویران شده است (1/ 204). گفتنی است شهرت انصنا میان مسلمانان بیشتر به این دلیل است كه ماریۀ قبطیه، «سُریۀ» حضرت پیامبر(ص) و مادر ابراهیم فرزند متوفای ایشان منسوب به توابع انصنا بوده است (ابن هشام، 1/ 7؛ ابن عبدالحكم، 48).

مآخذ

ابن عبدالحكم، عبدالرحمان، فتوح مصر و اخبارها، قاهره، 1411ق/ 1991 م؛
ابن هشام، عبدالملك، السیرة النبویة، به كوشش مصطفى سقا و دیگران، قاهره، 1355 ق/ 1936 م؛
ابوعبید بكری، عبدالله، المسالك و الممالك، به كوشش وان لون و فره، تونس، 1992 م؛
همو، معجم ما استعجم، به كوشش مصطفى سقا، بیروت، 1403 ق/ 1983 م؛
ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، بیروت، 1409ق/ 1989م؛
رمزی، محمد، القاموس الجغرافی، قاهره، 1953-1954 م؛
قلقشندی، احمد، صبح الاعشى، قاهره، 1383 ق/ 1963 م؛
مقریزی، احمد، الخطط، بیروت، دارصادر؛
یاقوت، بلدان؛
یعقوبی، احمد، البلدان، لیدن، 1891 م.

مرادعلی واعظی