نام کتاب : فقه نظام سياسى اسلام نویسنده : اراکی، محسن جلد : 1 صفحه : 286
اينكه اوامر
شرعى مربوط به وجوب اطاعت خداوند ارشادىاند، نه بدين معناست كه الزامى نيستند،
بلكه بدين معنا است كه اثر الزامى جديدى در پى ندارند و الزامى را كه بر آن دلالت
مىكنند، همان الزامى است كه پيش از بيان شرعى به وسيله عقل ثابت و منجّز است.
اين
بدان معنا نيست كه بيان شرعى ارشادى در اين مورد بىاثر است، بلكه داراى آثار مهم
و متعدّدى است كه در ذيل به برخى از آنها اشاره مىشود:
1.
متنبّه ساختن وجدان عقلى به اين الزام عقلى؛ زيرا وجود حكم الزامى عقلى در نهاد
عقل انسانى ملازمتى با توجه و التفات انسان به اين حكم عقلى ندارد. لهذا ورود بيان
شرعى براى جلب توجه آدمى به اين حكم الزامى عقلى مفيد، بلكه با توجه به معرضيت
انسان براى غفلت و فراموشى، لازم است؛
2.
اظهار حكم عقل در قالب بيان در ايجاد انگيزه امتثال در انسان مؤثر است. آدمى
معمولًا چنين است كه با آنكه نسبت به لزوم كارى باور دارد، لكن با واداشتن از سوى
ديگران به وسيله ابزارهاى بيانى، انگيزه قوىترى در انجام آن كار پيدا مىكند؛
3.
تاكّد اتمام حجت بر مردم اثباتاً و ثبوتاً.
اما
اثباتاً: بستن باب عذر جهل ناشى از غفلت و عدم التفات به حكم عقل.
و
اما ثبوتاً: نفى احتمال ترخيص در احكام الزاميّه واقعيّه.
توضيح
اينكه: اگر چه حكم عقل به وجوب اطاعت مولاى حقيقى كه در ذات اقدس حقتعالى متعيّن
و منحصر است، براى اتمام حجت بر بندگان كافى است و موجب استحقاق كيفر بر تخلّف از
اوامر و نواهى خداوندى مىشود، يا به تعبيرى ديگر؛ حكم عقل براى تنجّز احكام
الزامى واقعى كفايت مىكند، لكن توهّم وجود مانع از تنجّز در مقام ثبوت و نيز در
مقام اثبات مىتواند عزم بر اطاعت را در بندگان ضعيف كند. لهذا براى دفع اين توهم
ورود بيان شرعى بر وجوب اطاعت، مؤثر است. توهم
نام کتاب : فقه نظام سياسى اسلام نویسنده : اراکی، محسن جلد : 1 صفحه : 286