«حَكَمَ، أصله: مَنَعَ منعاً لإصلاح، و منه سميت اللجام حَكَمةُ الدّابة»[1].

حَكَمَ در اصل به معناى بازداشتن به منظور اصلاح است و از اين ريشه است كه به لجام «حَكَمة الدّابة» مى‌گويند.

فيومى در المصباح المنير مى‌گويد:

«الحُكْمُ: الْقَضاءُ و أَصْلُهُ الْمَنْعُ يقالُ: حَكَمْتُ عَلَيْهِ بِكَذَا إِذَا مَنَعْتَهُ مِنْ خِلَافِه فَلَمْ يَقْدِرْ عَلَى الْخُرُوجِ مِنْ ذَلِكَ»[2].

الحُكْمُ به معناى قضاء است و در اصل به معناى بازداشتن است. مى‌گويند حَكَمْتُ عَلَيْهِ بِكَذَا آنجا كه او را از خلاف آن بازدارى به گونه‌اى كه نتواند سرپيچى كند.

از توضيحاتى كه لغويّين درباره معناى «حُكم» داده‌اند، روشن است كه واژه «حُكم» در اصل به معناى بازدارندگى است و به همين دليل به سلطان و امير و قاضى «حاكم» مى‌گويند؛ چون فرض بر اين است كه سلطان و امير و قاضى عدل را در جامعه به اجرا گذاشته و ظالم را از ظلم باز مى‌دارند.

در گذشته نيز در تبيين معناى حاكميّت، به تبيين معناى واژه «حُكم» پرداختيم و روشن كرديم كه اصل معنا در واژه حكم، همان بازداشتن و جلوگيرى از ظلم و تعدى به حقوق ديگران است، كه وظيفه حاكم يا سلطان و امير است.

[1] . راغب اصفهانى، المفردات، ص 248.

[2] . فيومى، المصباح المنير، ج 2، ص 145.