سوى ديگر منتهى گرديد. اين تراكم قدرت نظامى و اقتصادى كه به سلطه سياسى قدرت‌هاى برتر انجاميد، منشأ تحولات عظيم جوامع معاصرگرديد. پديده استعمار خارجى و سپس نظام سلطه براى جوامع زير سلطه، يك پديده خارجى است كه از خارج جوامع زير سلطه بر آنها تحميل شده است. اگرچه عوامل درونى جوامع تحت سلطه به پيدايش استعمار، و پديده سلطه‌گرى كمك شايان نموده؛ لكن عامل مباشر و عمده پيدايش استعمار و نظام سلطه، شهوت قدرت طلبى، و هوا و هوس جهان‌خوارگى قدرت‌هاى برتر بوده است. بنابراين تحولات ناشى از پديده استعمار و نظام سلطه به هيچ وجه طبق قوانين ديالكتيك تاريخى از درون جوامع زير سلطه نجوشيده و محصول نبرد درونى تز و آنتى تز ملل ضعيف‌تر نبوده است.

3. روبنا و زيربنا در ساختار اجتماعى‌

سوّمين اصل جهان‌بينى اقتصادى ماركسيسم اصل روبنا و زيربنا در ساختار اجتماعى است، كه به موجب آن ارزش‌هاى اخلاقى و انديشه‌ها و عقايد مذهبى و نيز نهادهاى اجتماعى از جمله دولت همگى روبناى برخاسته از لايه زيرين جامعه يعنى روابط اقتصادى حاكم، و در نهايت شكل ابزار توليد، و در نتيجه انعكاس خواسته‌هاى طبقه پيروزند.

انگلس‌[1] مى‌گويد:

«بر اساس برداشت ماترياليستى، عامل تعيين كننده در تاريخ، در تحليل نهائى، توليد و تجديد حيات توليد بلافاصله است»[2].

[1] .Friedrich Engels .

[2] . فردريك انگلس، منشأ خانواده، مالكيت خصوصى و دولت، ص 12.