جرّاح حاذق معمولًا ده‌ها برابر كار ساده يك كارگر عادى ارزش مبادله‌اى توليد مى‌كند، و نيز يك ساعت كار كيفى يك كارگر ساده بانشاط و علاقه‌مند به كار خويش چندين برابر كار ساده يك كارگر تنبل ارزش مبادله‌اى توليد مى‌كند.

ماركس براى توجيه تفاوت بين كار ماهرانه با كار عادى نظريه تقسيم كار، به كار مركب و كار ساده را پيش مى‌كشد، و كار ماهرانه را كار مركب، و كار كارگر عادى را كار ساده مى‌شمرد، و معتقد است دليل تفاوت ارزش توليد شده به‌وسيله كار ماهرانه با ارزش توليد شده به‌وسيله كار عادى اين است كه كار ماهرانه كار مركب است؛ زيرا كار ماهرانه تركيبى از كارى است كه يك تكنسين ماهر در طول مدت تحصيل و نيز تجربه گذشته به دست آورده با كارى است كه در هنگام توليد كالا يا خدمت هزينه مى‌كند، بنابراين يك ساعت كار ماهرانه يك تكنسين برابر با دو ساعت كار يك كار ساده است.

لكن اين توجيه، مشكل نابرابرى ارزش توليد شده به‌وسيله كار ماهرانه، با ارزش توليد شده به‌وسيله كار ساده را حل نمى‌كند؛ زيرا يك ساعت كار يك مهندس ماهر ده‌ها برابر يك ساعت كار يك كارگر ساده، ارزش مبادله‌اى توليد مى‌كند، به گونه‌اى كه ده سال كار يك مهندس پل سازى يا سدسازى بيش از دويست بلكه سيصد سال كار يك كارگر ساده توليد ارزش مى‌كند، درحالى‌كه سال‌هايى كه اين مهندس ماهر صرف تحصيل دانش و مهارت كرده بيش از ده تا بيست سال نيست.

ماركس مشكل نابرابرى كار كيفى يك كارگر علاقه‌مند و با نشاط، با كار كارگر تنبل و بى‌حال را، با معدل كار اجتماعى حل مى‌كند، و معتقد است آنچه معيار توليد ارزش مبادله‌اى است كار متوسط اجتماعى است.

اين توجيه نيز براى حل مشكل كافى نيست، صرف نظر از اشكالى كه در گذشته در رابطه با ذهنى بودن كار متوسط اجتماعى مطرح كرديم و گفتيم چنين چيزى وجود خارجى ندارد تا بتواند منشأ پيدايش ارزش كالا باشد، اشكالى كه اينجا بر اين توجيه مطرح مى‌كنيم اين است كه كالايى كه به‌وسيله يك ساعت كار كارگر كيفى با نشاط توليد