مستثنى منه در آيه مذكور بر اين مطلب دلالت دارد كه انسان بدون سعى و تلاش، مالك چيزى نخواهد شد. اطلاق اين كلام شامل عالم دنيا و آخرت هر دو مى‌شود، و حصر مفاد آيه مذكور در عالم آخرت تضييق بدون دليل در مفاد آيه مباركه مذكور است.

روايات‌

روايات دال بر بخش سلبى نظريه مذكور همچون بخش اثباتى آن در ابواب مختلف فقه پراكنده‌اند؛ اين روايات هرچند در موارد خاصى وارد شده‌اند؛ لكن از مجموع آنها و تنوع ابواب آنها مى‌توان عدم خصوصيت مورد را استفاده نمود و به قاعده كلى نفى مالكيت بدون كار پى برد. در ذيل ضمن دسته‌بندى روايات وارد در اين زمينه طبق ابواب فقه متعارف، به بررسى آنها از نظر سند و دلالت مى‌پردازيم:

1. روايات وارده درباره نفى «حمى» يا قرُقگاه‌

1- 1. ابو عبيد قاسم بن سلّام در كتاب الاموال به سندش روايت مى‌كند از صعب بن جثامه، قال:

«قال رسول‌الله (ص): لا حمى الا لله و لرسوله»[1].

جز براى خدا و رسول هيچ قرقگاهى وجود ندارد.

بخارى نيز اين روايت را به سندش از صعب بن جثامه روايت كرده است‌[2].

[1] . ابو عبيد القاسم بن سلّام، الاموال، ص 372.

[2] . ابو عبدالله محمد بن اسماعيل البخارى، صحيح بخارى، ج 2، ص 53.