علف آن را به‌وسيله آن آب آبيارى كند، خودش نهر را كنده و آب از آنِ اوست آيا مى‌تواند آنچه مى‌خواهد به‌وسيله آن آب در آن زمين بكارد؟ فرمود: اگر آب از آنِ اوست مى‌تواند هرچه بخواهد بكارد و مى‌تواند به هرچه دوست داشت آن را بفروشد ... تا آخر حديث.

سند روايت صحيح است. و شاهد مورد بحث ما در روايت عبارت «وَ هُوَ الَّذِى حَفَرَ النَّهَرَ وَ لَهُ الْمَاءُ» است كه در سؤال سائل آمده و مورد تقرير معصوم واقع شده است.

از اين عبارت استفاده مى‌شود كه سائل صاحب زمين را به دليل آنكه نهر را حفر كرده و آب رودخانه را به درون آن انداخته است مالك آب شمرده است.

اگرچه عبارت «وَ هُوَ الَّذِى حَفَرَ النَّهَرَ وَ لَهُ الْمَاءُ» صراحت در اين معنا ندارد، لكن ظاهر در اين معناست، وگرنه ذكر عبارت «وَ هُوَ الَّذِى حَفَرَ النَّهَرَ» موجبى نداشت.

2. روايات ابواب مزارعه‌

2- 1. مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَينِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ شُعَيبٍ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللهِ (ع) قَالَ:

«إِذَا تَقَبَّلْتَ أَرْضاً بِطِيبِ نَفْسِ أَهْلِهَا عَلَى شَرْطٍ تُشَارِطُهُمْ عَلَيهِ فَإِنَّ لَكَ كُلَّ فَضْلٍ فِى حَرْثِهَا إِذَا وَفَيتَ لَهُمْ، وَ إِنَّكَ إِنْ رَمَمْتَ فِيهَا مَرَمَّةً أَوْ أَحْدَثْتَ فِيهَا بِنَاءً فَإِنَّ لَكَ أَجْرَ بُيوتِهَا، إِلَّا مَا كَانَ فِى أَيدِى دَهَاقِينِهَا»[1].

امام صادق (ع) فرمود: اگر زمينى را با رضايت صاحبانش براى استفاده دريافت كردى با قرارداد معينى، هرچه از محصول زمين پس از پرداخت حق صاحبانش اضافه آيد از آنِ توست و اگر خرابه‌اى را در آن زمين آباد كردى يا ساختمانى‌

[1] . همان، ج 19، ابواب المزارعه، باب 18، ص 59، حديث 4.