به رغم آنچه برخى مورخان و تذكره نويسان بر مبناى حدس و گمان درباره نسب و مشايخ شمس گفته‌اند، حقيقت آن است كه هيچ اطلاع مستند و قابل اعتمادى در اين زمينه وجود ندارد و آنچه گفته شده، فراتر از حدس و گمان نيست. آنچه ناشناخته بودن شمس را مسلم مى‌كند، گفته صريحى است كه سلطان ولد در اين زمينه دارد. وى از قول مريدان مولوى كه از سرگرمى شبانه‌روز شيخ و مرادشان با مهمان ناآشناى تازه رسيده‌اش گله‌مند بودند، چنين مى‌سرايد:

از ابيات فوق استفاده مى‌شود كه شمس در هنگام ارتباطش با مولوى، حشر و نشرى با مردم نداشته و در همان هنگام نيز كسى را خبر از جا و مكان شمس و مولوى نبوده است. گويى شمس، مسؤوليت خاصى نسبت به مولوى احساس مى‌كرده و خود را موظف به تربيت و تعليم او به طور ويژه مى‌دانسته و ظهورش تنها ظهور براى مولوى بوده، نه براى ديگران و به همين دليل در