است، و وجود مردّد معقول نيست-، لذا اجمال بين دو معنا يا بيشتر همواره به‌معناى تصور جامع ماهوى يا انتزاعى مردّد بين چند مصداق است.

على هذا، آنجا كه بين معانى متعددى كه لفظ مردّد بين آنهاست جامع مفهومى ماهوى باشد، همان جامع مفهومى ماهوى به ذهن خواهد آمد و آنجا كه بين آن معانى متعدد جامع مفهومى ماهوى نباشد، به‌طور قهرى صورت جامع انتزاعى در ذهن منعكس مى‌شود.

از اين مطلب نتيجه مى‌گيريم كه در حقيقت اجمال در مدلول تصوّرى از نوع دوّم بى معناست؛ زيرا آنچه مدلول تصوّرى است، همان جامع مفهومى است كه فى نفسه اجمال ندارد، و آنچه داراى اجمال است تطبيق اين جامع انتزاعى بر مصاديق است كه مربوط به مدلول تصديقى است.

- إن قلت: در موردى كه متكلّم غير عاقلى لفظ مقترن به قرينه بر مجاز محتمل المعنيين يا محتمل المعانى را تلفّظ كند، ذهن خالى از صورت آن معانى نخواهند ماند؛ بلكه مردّد بين آن معانى مى‌شود و چون لافظ غيرمريد است، تردّد در اينجا تردّد در مدلول تصوّرى است؛ نه تصديقى!

- قلنا: اين تردّد، تردّد بين مداليل تصديقى تقديرى است، نه بين مداليل تصوّرى؛ بدين‌معنا كه در فرض مذكور قضيه شرطيه‌اى به‌طور ارتكازى شكل مى‌گيرد، مبنى بر اينكه: «لو كان المستعمِل عاقلًا مريداً لَأراد؛ إمّا هذا المعنى، أو ذاك»؛ و اين همان جامع انتزاعى است كه در بالا اشاره كرديم. البته اگر بين معانى مذكور جامع ماهوى باشد، قضيه شرطيه مذكور به جاى: «إمّا هذا المعنى، أو ذاك» چنين خواهد شد: «إمّا هذا المصداق للمعنى الجامع، أو ذاك».

\* (3): اجمال در مدلول تصوّرى از نوع سوم:

اجمال در مدلول تصوّرى از نوع سوّم (يعنى: تردّد مدلول تصوّرى لفظ بين دو معناى حقيقى يا بيشتر)- بر فرض تحقّق- مى‌تواند از فقدان قرينه يا از اختلال قرينه نشأت گيرد.