مربوط به قواعد الدلالة است كه از شؤون بحث اصولى است؛ نه قواعد التعبير كه از شؤون بحث لغوى و ادبى است.

\* تعريف مجاز اصولى:

مجاز اصولى آن است كه متكلّم با نصب قرينه به سامع بفهماند كه مقصود او از كلام مدلول تصورى آن و مراد استعمالى آن نيست؛ نظير مواردى كه از آن در لسان ادب به كنايه تعبير مى‌شود. مثلًا: آنجا كه متكلّم بگويد: «زيدٌ كثيرُ الرّمادِ» و مراد تصديقى او دلالت بر «جود» و «سخاوت» باشد، يا آنجا كه عامى را بياورد، سپس با قرينه، آن را تخصيص زند، يا آنجا كه- بنا بر مبناى آخوند- جمله خبريه‌اى بياورد و قرينه دلالت كند كه مقصود از آن دعا يا طلب يا ساير انشائيات باشد. در اين گونه موارد، لفظ در معناى موضوع له خود به كار رفته؛ و لذا مجاز لغوى نيست؛ لكن مدلول تصديقى آن با مدلول تصورى آن مطابقت ندارد و به همين سبب، از آن به «مجاز اصولى» تعبير مى‌كنيم.