قاعده هشتم: قاعده دلالت لفظ بر معانى مترتّبه‌

يكى ديگر از قواعد دلالتى كه متفرّع بر وضع است؛ قاعده «دلالت لفظ بر معانى مترتّبه» است. مقصود از «معانى مترتّبه»: معانى متعدّدى است كه اثباتاً و در مقام دلالت در طول يكديگر قرار دارند. يعنى دلالت لفظ بر يك معنا منشأ دلالت بر معناى ديگر و دلالت لفظ بر معناى ديگر منشأ دلالت لفظ بر معناى سوّم است و هكذا ...

ترتّب بين معانى چند نوع است:

1) ترتّب تلازمى؛

2) ترتّب اشتمالى يا تضمّنى؛

3) ترتّب صدقى.

1. ترتّب تلازمى:

مقصود از «ترتّب تلازمى»: ترتّبى است كه از رابطه علّت و معلول بين دو معنا نشأت مى‌گيرد خواه آنكه معناى اوّل علّت باشد و از آن به معلول پى برده شود كه مى‌توان از آن به رابطه «دلالت تلازمى لمّى» تعبير كرد. و خواه آنكه معناى اوّل معلول باشد و از آن به‌معناى علّت پى برده شود كه مى‌توان ازآن به رابطه «دلالت تلازمى إنّى» تعبير نمود.

مثلًا: لفظ «دخان» براى معناى «دود» وضع شده است لكن دلالت تلازمى إنّى بر وجود آتش دارد. و از سويى ديگر لفظ «نار» براى آتش وضع شده لكن دلالت تلازمى لمّى بر «حرارت» يا «گرمى» دارد. در اينجا دو دلالت ترتّبى وجود دارد: