رساله‌هايى، خاص معرفى چند كتابند.[1]

در اين‌باره كه از فهرست شيخ و فهرست نجاشى كداميك پيش از ديگرى تأليف شده، تحقيق يقين‌آورى انجام نگرفته است. شايد بدين قرينه كه نجاشى در فهرست خود از شيخ و تأليفات وى از جمله الفهرست نام برده، درحالى‌كه در فهرست شيخ از نجاشى و تأليف وى نامى نيست، گمان رود كه كتاب نجاشى پس از كتاب شيخ تأليف شده است. ولى اولا نامبرده شدن كتاب شيخ در فهرست نجاشى دليل بر تقدم كتاب شيخ نيست و آيا نمى‌توان تصور كرد كه نجاشى قبلا نام و ديگر تأليفات شيخ را در فهرست خود ثبت كرده و پس از آنكه فهرست شيخ نوشته شده، آن را نيز در شرح‌حال وى گنجانيده و به كتب شيخ افزوده باشد؟ همان‌طور كه خود شيخ طوسى در ذيل شرح حال و در شمار تأليفات خود در فهرستش از كتاب مبسوط، كه گفته‌اند آخرين تأليف شيخ است، نام آورده و آن را بر شرح‌حال خود افزوده است. ثانيا اگر نام نبردن از كتاب نجاشى در فهرست شيخ به موجب آن باشد كه در هنگام نگارش آن فهرست، كتاب‌

[1] . به هر صورت، اظهارنظر مرحوم عباس اقبال در مقدمه معالم العلماء كه فهرست شيخ را نخستين كتاب باقى‌مانده از علماى سلف شيعه دانسته، ناشى از كمى تتبع است، چه علاوه بر دو فهرست ابو غالب و سيد مرتضى- كه هردو تاكنون موجودند- ابن نديم مؤلف فهرست معروف ابن نديم نيز شيعى است. ر. ك.

الذريعه، ج 16، ص 375.