احكام احياى موات‌

موات: زمين رها شده‌اى است كه نفع يا استفاده‌اى از آن برده نمى‌شود، زيرا قابليّت براى احيا ندارد يا عامل و انگيزه‌اى براى احياى آن وجود ندارد، يا مانعى در برابر احياى آن موجود است، مانندنداشتن آب يا تسلّط آبها يا ماسه‌ها يا سنگها يا شوره زار بر آن يا امثال اينها.

(مسأله 1995) موات بر دو قسم است:

1- موات اصلى: اصلًا به دست بشر يا بصورت طبيعى حيات بر آن عارض نشده است، مانند بيشتر صحراها و باديه‌ها و دامنه كوهها و امثال اينها.

2- موات عارضى: زمينى است كه خرابى وموات بودن بعد از حيات وآباد بودنش بر آن عارض گردد، مانند زمينى كه اهل آن از بين رفته باشند.

(مسأله 1996) هر كس بخواهد، مى‌تواند زمين موات اصلى را احيا نمايد و با اين كار بنابر اظهر حقى نسبت به زمين پيدا مى‌كند نه اين‌كه مالك آن بشود، چون زمين در واقع ملك امام عليه السلام مى‌باشد.

(مسأله 1997) موات عارضى بر چند قسم است:

اوّل: زمينى كه مالك ندارد مانند زمينهاى قديمى وكهنه ورها شده وروستاها وبلاد مخروبه و قناتهاى از بين رفته‌اى كه مال امت‌هاى گذشته بوده كه فعلًا نه كسى ونه اسم و اثرى از آنها باقى مانده، يا به گروهى نسبت داده مى‌شود كه فقط از نظر اسم شناخته مى‌شوند.

حكم اين گونه زمين حكم موات اصلى است و بر آن حكم مجهول المالك جارى نمى‌شود.

دوّم: زمينى كه مالك آن مجهول است؛ شخص مى‌تواند به احياى اين نوع زمين بپردازد. امّا خرابى موجب نمى‌شود كه از ملك مالك (قبلى) خارج شود، بنابراين با اين زمينها مثل زمينى كه مالك آن مجهول است معامله مى‌شود، پس فحص از مالك واجب مى‌باشد و بعد از مأيوس شدن از دسترسى به مالك به حاكم شرع مراجعه مى‌كند و اگر آن را از حاكم شرع بخرد چنان‌چه‌