نظام
نظارت و بازرسى در اسلام يك نظام معين و ثابتى نيست كه در ضمن نص شارع مقدس اسلام
در كتاب و سنت بيان شده باشد، بلكه اين نظام در هر عصر و زمانى به دست حاكم اسلامى
است؛ زيرا وظيفه حاكم اسلامى شرعاً ايجاب مىكند تا در صورت وضع يك برنامه آموزشى
يا امنيتى و يا غير آن به بررسى آن برنامه بپردازد؛ به اين صورت كه كارشناسان،
متفكران و افراد امين، آن برنامه را از تمام جهات مثبت و منفى، شرايط پيرامونى،
آينده آن و مقدار موفقيت آن برنامه به صورت موضوعى و دقيق مورد بررسى قرار بدهد و
بعد از بررسى و اطمينان به موفقيت آن، آنگاه به وضع آن برنامه اقدام نمايد. مثلًا
اگر حكومت اسلامى بخواهد يك برنامه اقتصادى را وضع نمايد، بايد تمام جوانب آن را
مورد بررسى قرار بدهد و ارتباط آن برنامه را با اقتصاد جهانى يا اقتصاد داخلى و
مقدار رغبت مردم به آن در وقت حاضر و در آينده و ثبت همه اطلاعات و حوادث مربوط به
آن را مورد ارزيابى و بررسى قرار بدهد و پس از اين بررسى و حصول اطمينان به موفقيت
آن، اقدام به اعمال آن نمايد.
از
اين جا چند چيز ظاهر مىشود:
نظام
نظارت و بازرسى، در طول تاريخ امكان ندارد يك نظام ثابت،