غرق شدن هستند، و مكلّف فقط مى‌تواند يكى از آنها را نجات دهد، در اين صورت اختيار با مكلف است، به اين معنا كه هر كدام از آن دو نفر را نجات دهد به تكليف خود عمل كرده است.

دسته دوم- شروط تنجّز تكليف:

شروط تنجّز تكليف چند چيز مى‌باشند:

اول- علم:

13- احكام الهى مشترك بين جاهل و عالم مى‌باشند، و بر مكلّف واجب است كه احكام مبتلابه را ياد بگيرد، و علم در شرائط و موانع علميّه شرط تَنجُّز تكليف است، و گاهى هم با كشف خلاف مجزى از واقع است، مثلًا هرگاه كسى در مكان يا لباسى با علم به اينكه آن مكان مباح و آن لباس پاك است نماز بخواند، و بعد معلوم شود كه آن مكان مغصوب و آن لباس نجس بوده است، نماز خوانده شده صحيح مى‌باشد، ونيز شهادت و قسم، و مراعات جهر و اخفات براى مكلّف در نماز، و مراعات قصر و اتمام براى مكلّف مسافر منوط به علم او مى‌باشد.

دوم- نبودن اضطرار و اكراه و ...:

14- تنجّز تكليف براى مكلّف مشروط به اين است كه مكلف مضطر يا مجبور به ترك تكليف نباشد، و نسبت به انجام تكليف خطاء يا فراموشى بر او عارض نشود، و تكليف اهمّ مزاحم با تكليف فعلى او نشود.

تذكّر: چون شروط تنجّز تكليف در تمامى ابواب فقه- اعم از عبادات و توصليّات- جريان دارند، و مسائل مربوط به هر كدام از اين شروط در محل مناسب خود بيان شده‌اند، لذا در اينجا به همين مقدار از بيان آنها اكتفاء مى‌شود.

دسته سوم- شروط صحت تكليف:

شروط صحت تكليف دو نوع مى‌باشند: