18- جهان‌بينى الهى و مادى‌

فرق جهان‌بينى الهى و مادى تنها در اين است كه دومى (جهان‌بينى مادى) موجودات مجرد را با اينكه به مراتب قوى‌تر و شديدتر از موجودات ضعيف مادى است قبول ندارد و اين هم فشرده‌اى از جهان‌بينى مادى‌[1]:

1- موجود و هستى مساوى با ماده و ماديات و خواص ماده است.

چيزى كه ماده و مادى نباشد در جهان وجود ندارد. بنابراين ماديين وجود خداوند و روح را (بنابراينكه روح مجرد باشد نه جسم لطيف)[2] قبول ندارند.

اگر ماديين وجود غير ماديات را نفى كنند كه دروغ آشكار و زورگويى محض است كه مناسب حال دانشمندان نيست، حق ندارند بر اساس علوم تجربى، امور و حقايقى كه به وسيله تجربه و حس قابل اثبات و بررسى نيستند را نفى نمايند. و حق اثبات آنرا نيز ندارند. تنها آنچه را كه حس و تجربه ثابت كرده بايد بپذيرند و در خارج از حس و تجربه ساكت و متوقف بمانند، نه حق قبول را دارند و نه حق انكار را، زيرا هر

[1] - به جزء اول صراط الحق مراجعه شود.

[2] - جسم كثيف اشيائى است كه رنگ دارد و ديده مى‌شود و جسم لطيف رنگ ندارد و ديده نمى‌شود مانند باد.