يانه؛ بلكه راه‌هاى متعددى دارد؟

آيا اشياى مادى خواص شيميايى و فيزيكى طبقه بندى شده‌اى دارد

كه ادراك آنها وابسته به نوع ادراك وكيفيت سولوك مربوط شود؟ اگر جواب مثبت باشد بايد موضوعات زير را فى الجملة به عنوان واقعيت‌ها پذيرفت:

1- الهامات،

2- اشراق اشراقيين،

3- حس ششم،

4- سحر و كهانت،

64- علوم غريبه‌

باز هم بايد پرسيد كه آيا موضوعات فوق و نظاير آنها آيا داراى مراتب متعدد و راه‌هاى متفاوتى نيستند؟ مثلا آيا طريقه ساحران امريكايى جنوبى با روش جادوگران افريقايى و مرتاضان هندى يكى است؟ و كشف مكشوفات آنان متساوى است؟

آنچه كه براى نگارنده مسلم است بطلان كليت در هر دو جانب نفى و اثبات است و اما به نحو موجبه جزئيه بايد آ نرا بپذيريم. وعمده، تشخيص موارد حق از باطل است.

و چيزى كه مورد قبول همه انديشمندان جهان است اين است كه دنياى ما بسيار بسيار پيچيده و مرموز و با اسرار است و ادراكات ما بسيار محدود، و ادعاى انحصار كسب حقايق و رسيدن به واقعيت‌ها به يك راه، حرف پوچ و بى معنى مى‌باشد.

65- نوادر

و اينجانب در هند عجايبى را ديده است! گاهى افرادى يابيده مى‌شوند كه استعداد خارق العاده‌اى دارند، و مانند چشمه خود جوش از طبيعت آنان كمال خاصى بروز مى‌كند و اگر با تعلم‌

و تربيت همراه گردد مانند ابن سينا و نظاير آن جلوه گر مى‌شوند.

نگارنده امسال (1365) در تهران به‌يك زن آواره افغانى بر خوردم كه شاعره بود كتابى از اشعار او در كابل به چاپ رسيده بود، او همان‌گونه كه صحبت مى‌كرد كلماتش وزن پيدا مى‌كرد، گو اين كه تلفظ بدون وزن شعرى در جهان وجود ندارد! وقتى از او معانى كلمات مفرده‌اى را كه در اشعارش بكار برده بود سؤال مى‌كردم‌