6- آيا تربيت مفيد است؟

بعضى از علوم مانند فلسفه و منطق نظرى صرف مى‌باشد و پاره‌اى از علوم هم نظرى و هم عملى و تجربى‌اند مانند علم طب و غيره. اخلاق هم نظر مى‌خواهد و هم عمل. ولى بحث مهم اينجاست كه آيا مردم خوب يا بد آفريده نشده‌اند؟ و يا اينكه بعضى بد و بعضى خوب خلق نشده‌اند؟ و در هر صورت آيا اخلاق قابل تغيير است تا تربيت مفيد باشد؟ و يا قابل تغيير نيست تا تربيت بيهوده و لغو باشد؟

از حكماى رواقى نقل قول شده است كه تمام مردم از آغاز با فطرت و طبيعت خير آفريده شده‌اند و اگر به بديها آغشته مى‌شوند بعلت همنشينى با بدان و عدم تربيت و مبتلا شدن به شهوتها مى‌باشد.

جماعتى از پيشينيان گفته‌اند كه مردم از طينت پست و طبيعت كثيف آفريده شده‌اند و كدورات در ماده آنها بكار برده شده لذا طبيعت شر در نهاد آنان وجود دارد و تمايل بخير بعلت تعليم و تربيت است ولى جمعى هم هيچ گاه بخير علاقه‌اى نشان نمى‌دهند چون شر آنها بسيار شديد است.

از جالينوس نقل كرده‌اند كه بعضى بر طبع اهل خير و بعضى بر طبع اهل شر و ساير مردم بطبع ميانه و متوسط بين اهل خير و اهل شر خلق شده اند.