سياست و عادات عوام‌

سياستمداران امروزى براى حفظ مقام خود نه تنها عادات و رسومات گوناگون ملتها را از زاويه عقل و دين مورد بررسى قرار نمى‌دهند كه به ترويج آنها هم مى‌پردازند و حتى عرفيات و مدها را كه مورد قبول عوام است هرچند كه مفاسد آن محرز باشد منشاء قانون قرار ميدهند. و بدين ترتيب اكثر قوانين تحت الشعاع همين رسومات و عادات قرار مى‌گيرد كه در انحطاط مردم خالى از تأثير نيست. مثلًا درين اواخر در مترقى ترين كشورهاى صنعتى لواط و همجنس بازى به خاطر ارضاى هوسهاى حيوانى مردم شكل قانونى را بخود گرفته است. بدين وسيله تصور مى‌شود كه ساينس و صنعت در طرف مقابل اخلاق و معنويت قرار مى‌گيرد.

بر صحت اين روش گاهى استدلال هم مى‌شود كه حسن و قبح در خارج از ذهن مردم وجود ندارد، بنابراين آنچه را كه اكثريت ملت خوب دانستند خوب است و بعبارت ديگر حسن و قبح عقلائى است نه عقلى، پس بايد به آراى مردم تسليم شد و آن را منبع قانونى قرار داد.

خلاصه كلام اينكه حقوق و اخلاق بايد از عرف گرفته شود چنانچه قواعد صرف و نحو از استعمالات اهل لغت گرفته مى‌شود و منبع ديگرى ندارد كسانى كه مى‌گويند عرف بايد از قانون گرفته شود و قانون از عقل دراشتباهند زيرا عقل نظرى قادر به قانون گذارى نيست و مسايل قانونى- حقوقى، جزائى، مدنى اخلاقى مانند مسايل فلسفه و منطق قابل ادراك او نيست و بايد به عقل‌