تابع نفسيات فرد است و از اينجا مى‌توان گفت كه اوضاع و احوال انسانى اعم از بدو خوب بر دو گونه است:

الف- حالت فرد كه تابع اخلاق فرد و طرز تفكر اوست. عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ‌[1]

ب- حالات عمومى و ملى كه تابع اخلاق عمومى و اجتماعى مى‌باشد و اخلاق فردى در اوضاع عمومى مدخليتى ندارد، وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً[2]

و از اينجا سرّ امر به معروف و نهى از منكر و ارشاد ديگران در زندگانى فردى آدمى بخوبى آشكار مى‌شود. بلى همان گونه كه اولاد كوچك ما مثلًا از ميكروبهاى كثافتهاى همسايگان بى پروا در امان نيستند از اخلاق فاسد آنان نيز لامحاله متأثر مى‌شوند هر چند ما در منزل به آنان اخلاق خوب را ياد بدهيم. تا اجتماع اصلاح نشود اصلاح افراد هر چند ممكن است ولى خالى از دشوارى و سختى نيست.

2- وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا ... اگر انتقام ميگرفتيد به اندازه‌اى كه بشما تجاوز كرده‌اند انتقام بگيريد و اگر صبر كنيد كه براى صابرين بهتر است. (رسول من برنج تربيت امت خود) صبر كن و بر (عناد كفار لجباز) محزون مشو و از مكر آنان در سختى مباش كه‌

[1] - متوجه خود باشيد ضرر گمراه به شما- اگر سر براه باشيد- نمى‌رسد.

[2] - از فتنه‌اى بترسيد كه تنها به ظالمين و ستمگران شما نمى‌رسد( و خوبان شما را نيز در بر مى‌گيرد) در اين دو آيه دقت كنيد تا بدانيد حساب حالات فردى از حالات اجتماعى جدا مى‌باشد.