2- دواعى تهذيب و خود سازى‌

آنچه كه مى‌تواند براى اصلاح اخلاق و اشراق باطن داعى و سبب شود چند چيز است:

1- رسيدن به كمال نفس، چون كمال فى حد نفسه براى آدمى مطلوب و محبوب است، در اين مورد بايد گفت: شايد جمعى از افراد بخاطر كمال بتوانند زحمات تكامل را ولو بخاطر خصوصيت مزاجى اى كه دارند قبول نمايند ولى به تجربه قطعى ثابت شده است كه چنين افراد بسيار نادر و انگشت شمارند، و اكثريت مطلقه محتاج بضامن اجرائى ديگرى هستند.

2- پاداش دنيوى، مانند مدح و احترام مردم و موقعيت عالى در جامعه، مثلًا قناعت سبب عزت و عظمت آدمى در چشم ديگران مى‌شود. و طمع سبب ذلت، علم باعث حل مشكلات و آبرومندى در پيش مردم است و نادانى كورى و درماندگى و شجاعت و سخاوت موجب نيكنامى و محبوبيت است. جبن و بخل باعث شرمندگى و حتى پاره‌اى از صفات محبت شخص را پس از مردن در دلها نگه مى‌دارد و نام او را جاويدان و گاهى لعنت و نفرين را براى او در طول قرنها حفظ مى‌كند.

شكى نيست كه امور فوق از منافع و فوايد اخلاق نك. هيده است ولى در اينكه اين امور حيثيت انگيزه بودن و داعى بودن را پيدا كند و بعنوان علت غايى در تحصيل مكارم اخلاقى موثر باشتد محل ترديد و حتى يك نوع ايده آل و مجرد تمناى بدور از واقعيت‌