علمى و عبادى، عين قول به تناسخ و رجوع از فعليت به قوه است كه آن را در فلسفه محال دانسته اند.

ما اگر اشكال لزوم تناسخ را در پيمان‌گيرى چند دقيقه‌اى عالم ذر نپذيرفتيم اينجا از آن دفاع نمى‌توانيم. و بطلان اينگونه تناسخ اگر دليل شرعى ندارد، امتناع عقلى آن كفايت مى‌كند.

3- ارواح كافر كه اكثريت دارند، هيچ تكاملى نيافته‌اند، بنابراين اشكال عبث بودن وجود دو هزار ساله‌ى آنان بحال خود باقيست!

اين اشكال بنحو قوى‌تر در خلقت دنيوى آنان نيز جارى است كه در جزء دوم صراط الحق مذكور بوده و جواب درستى براى آن يابيده نشده است.

توضيح تكميلى:

اگر گفته شود كه ارواح مؤمن تكامل علمى داشته‌اند ولى موقع تعلق آنان به بدن فيزيكى اين جهان به اراده خداوند از آنان سلب شده، در جواب گفته خواهد شد كه اين كار يكنوع عبث ديگر و حتى بى‌مهرى در حق ارواح مؤمن است كه شايسته خداوند كريم نيست.

مگر اينكه ادعا شود سلب آن معلومات روى مصلحتى بوده و آنهم موقتى، و در برزخ و يا قيامت به آنها برگردانيده مى‌شود.

و اگر گفته شود كه تكامل ارواح تنها در عبادت ارواح بوده، باز هم مى‌گوئيم اولا اشكال در حق ارواح كافره بحال خود باقيست كه عبادت نكرده‌اند و اگر گاهى هم نموده باشند باطل و بى‌اثر بوده است.