است چون غير خداوند به اين صفات متصف نمى شود، و ربوبيت ظاهراً جامع همه اين صفات است. در آيه هاى 10، 11، 11، 12، 13 امر به عبادت به وسيله حرف (فا) بر ربوبيت متفرع شده، يعنى چون كه او «رب» است پس او را عبادت كنيد. آيه پانزدهم نيز به همين مطلب اشاره دارد. در آيه دوازدهم امر به عبادت، متفرع بر ربوبيت و خالقيت همه اشياء گرديده است. و به عبارت ديگر ربوبيت جهت تعليلى حكم است. و از آيه سيزدهم به دست مى آيد كه خالقيت جهت تقييديه (جزء موضوع) حكم مى باشد و احتمال دارد كه تنها عنوان مشير به نفس موضوع باشد، به قرينه آيه دوازدهم كه دلالت دارد، خالقيت جهت تعليلى مى باشد. پس اگر تذلل در برابر غير خدا به اين انگيزه نباشد، عبادت شرعى و قرآنى محقق نمى شود تا حرام باشد. يا بالاتر كه به درجه شرك برسد.

2) هفت آيه مباركه اول، تذلل براى موجودى را كه نه ضرر مى رساند و نه منفعت و نه روزى مى دهد و نه انسان را به خداوند نزديك مى گرداند، عبادت او به حساب آورده و مفهوم از آيات متبركه اين است كه چنين عبادتى نه تنها حرام است كه موجب شرك فاعلى هم ميشود.

سؤال و جواب:

س: پس آيا بين دو دسته آيات تناقض وجود دارد كه يك دسته عبادت را مقيد مى كند به فرض خالق و رازق بودن و رب بودن، و معناى آنها اين مى شود كه تذلل بدون اين قصد، از نظر قرآن عبادت نيست تا اينكه حرام يا شرك آور باشد.