مساوات وحدت دو چيز در كميت است.

مناسبت وحدت دو چيز در اضافه است؛ مانند دو برادر در برادرى و زوجين در زوجيت.

مطابقت وحدت دو چيز در اتحاد اطراف است.

مجانست وحدت دو چيز در چنس است.

موازات وحدت دو چيز در اتحاد وضع اجزا است؛ مثل دو خط قطار.

مماثلت وحدت دوچيز در فعل است (بنا به قولى).

مشاكلت وحدت دو چيز در عوارض خاصه است.

و در فلسفه و كلام ثابت است كه حلول و تعدد واجب و عروض اعراض و تركب بر خداوند محال است. پس خداوند فاقد ضد و مثل و مشابه و مساوى و مناسب و مشاكل و مطابق و موازى و مجانس و مماثل و متماثل است.

بعضى از پيشوايان معتزله ذات خداوند را مساوى با ساير ذوات پنداشته و گفته است كه مخالف ذات او با ذرات ديگر به سبب حالتى است كه موجب احوال چهارگانه كه عبارت از عالميت و قادريت و حييت و موجوديت باشد مى شود. و آن حالت را الوهيت نام‌گذارى نموده است. ولى احوال چهارگانه امر انتزاعى است و اين غافل متوجه نشده كه تساوى در ذات مستلزم تساوى در لوازم ذاتى هم مى شود، كه لازمه آن امكان واجب و يا وجوب ممكنات مى‌شود كه استحاله و امتناع آن واضح است.