آنان باشد چون آيه مذكور بلافاصله پس از آيه نفخ صور و فزع اهل آسمان و اهل زمين ذكر شده است، و ممكن است در همين دنيا باشد و هم‌اكنون كوهها در حركت كردن آرام- مانند حركت ابرها- باشند و اين احتمال را به سه قرينه ميتوان تقويت نمود:

1- در آيه از اتقان و محكم بودن اشياء صحبت شده و اين تعبير با نظام حكيمانه امروزى مناسبت دارد نه با نظام قيامت كه نظام تخريب وضع فعلى ميباشد.

2- بحضرت پيغمبر خطاب شده است كه تو كوهها را جامد مى‌پندارى درحاليكه در آن روز لرزه و اضطراب و حركت كوهها را پيغمبر اكرم (ص) و همه مردم مى‌بينند.

3- جمله‌ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِما تَفْعَلُونَ‌ ظاهرا ناظر به افعال ما در همين دنيا است پس صدر آيه نيز از باب وحدت سياق مربوط بهمين دنيا ميگردد.

بنابراين احتمال حركت كوهها در اين دنيا مفهومى جز حركت زمين ندارد، زيرا معقول نيست كوهها با سكون زمين متحرك باشند بالالتزام فهميده شود كه زمين در حركت است كه كوهها داراى حركتند. حركت زمين را ميتوان از آيه مباركه: الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً نيز استفاده نمود بنابراين كه (مهد) بمعناى گهواره باشد، چه پرواضح است كه تنها خصوصيت مهد حركت اوست كه سبب آرامش طفل ميگردد، تشبيه زمين بگهواره و اطلاق گهواره بر زمين ميرساند كه زمين داراى حركت است حركتى كه سبب آرامش و استراحت ما است و حتى ميشود گفت اشاره آيه بحركت وضعى زمين است،[1] كه سبب پيدايش شب و روز ميگردد، شبش‌

[1] - بلى حركت گهواره شباهت به حركت وضعى دارد، و حركت ابرها حركت انتقالى است پس ميشود استنباط كنيم كه دو آيه مذكور در متن دو قسم حركت زمين- وضعى و انتقالى- را بيان ميكند ولى اين استنباط از الفاظ قرآن استفاده نمى‌شود چون احتمال ميرود غرض بيان مطلق حركت زمين باشد و اللّه العالم.