شما پيش از آنكه تأويل مذكور براى شما تحقق يابد، خبر مى دهم و علم تأويل خوابها را پروردگارم به من ياد داده است.

بعد بازگشت (تأويل) خواب شان را بيان داشت كه همان گونه هم واقع شد البته جمعى از إنسان‌ها چيزهايى از علم مذكور آموختند و مطالبى را در اين مورد در كتابها نوشتند و انصافاً كه بعضى از تعبير هاى خواب كه از طرف بعضى از اهل خبره صورت گرفته تعجب آور است.

ولى اين علم تا امروز هم قواعد ثابتى پيدا نكرده كه بر اساس آن تأويل و نتيجه خوابها به دست آيد و آيا اين كار در آينده بصورت علمى نصيب إنسان‌ها خواهد شد يانه؟. بايد گفت والله العالم.

حكم و أمر دو گونه است‌

حكم و امر در قرآن به معناى تكوينى استعمال شده است، مثل‌ «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ» (يس: 82) و گاهى به معناى تشريعى و تقنينى است. امر و حكم (فرمان) تشريعى و تقنينى مجرد اعتبار بر ذمه محكوم و مأمور است و قابل عصيان و نافرمانى است و مكلّف مى تواند آن را ترك كند و جبرى بر آن وجود ندارد و لذا كفّار و فساق بيشتر از مؤمنين نافرمانى مى‌كنند و اولى ها با اختيار خود سركشى مى‌كنند و دوّميها به اختيار خود به دستورات دينى تا حدى عمل مى‌كنند و جمعى به همه‌ى احكام دين به رضاى خود مقيدند ولى در احكام و اوامر تكوينى كه به مجرد اراده خداوند وجود مى‌گيرد، مخالفت آن از قدرت بشر؛ بلكه از توان همه‌ى جهانيان بيرون است.

بعد از بيان اين ضابطه مرد دانشمند مى تواند احكام تكوينى را از احكام تشريعى در سراسر قرآن تشخيص دهد

فايده: از جمله اخير آيه فوق (يوسف 40) به دست مى‌آيد كه انحصار عبادت براى الله‌