مى‌بود. از همه‌ى آيات متقدمه دانسته مى‌شود كه مراد از امّت واحده امّت مؤمنين به خدا و امّت كافرين است‌

بنا بر اين هر چند در ابتداى خلقت امّت واحده اى ولو بحكم غلبه و نه شمول و عموم به وجود آمد ولى در مراحل بعدى إنسان‌ها با اختيار خود دو امّتى شده و باقى ماندند و خداوند اراده فوق العاده بر يكى شدن امّت ننمود ولى براى حفظ طبقه مؤمنين از دادن نعمتهاى فوق العاده به كفار جلوگيرى كرد. واين تعدد امت، طبيعت عادى إنسان‌ها است. و دليل عمده تشكيل إنسان‌ها و حتى پريان (جن) از دو طبقه، اختيارى بودن تكليف و انتخابى بودن آن است نه عجز خداوند در آيه 93 سوره نحل مى‌فرمايد: «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ لَتُسْئَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌ (النحل: 93)» و مستفاد اين است كه تعدّد آنها براى آزادى آنان در اراده آنان است.

إحضار عمل خوب و بد در قيامت‌

«يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» (آل‌عمران: 30)؛ روزى كه هر كس آنچه را كه از خير بجا آورده حاضر كرده شده مى‌يابد و هر بدى اى را كه انجام داده (و برايش إحضار مى‌شود) خداوند شما را از (نافرمانى) خود مى ترساند و خداوند به بندگان رءوف (مهربان) است. موافق دلالت مطابقى آيه، أعمال خوب بندگان در قيامت إحضار مى‌شود؛ يعنى بحضور فاعلين مؤمن خود از جانب خداود مى رسند و أعمال بدگناه كاران را نيز حاضر مى سازند، ولى: بدكاران دوست دارند آنها را نبينند و بديها از آنان دور باشد. مقصود محورى در اين آيه إحضار أعمال مكلفين از جانب خداوند براى آنان در روز قيامت است. و از آنجا كه عمل عرض و بدون جوهر قابل تحقق و إحضار حقيقى نيست، بايد به يك يكى از احتمالات زير دقت شود: