صورت مطلق آمده است. مفهوم چنين سعه‌اى در تعبير، شمول و فراگيرى نسبت به همه حالات است. نتيجه آن كه به استناد اين آيه خداوند قرآن را از هرگونه گزند و آسيبى كه رخ داده يا ممكن است در آينده رخ دهد، مراقبت خواهد كرد.[1]

شبهه‌اى بر دلالت آيه حفظ

هرچند آيه حفظ، آشكارا بر تحريف‌ناپذيرى قرآن دلالت دارد، ليكن شبهه‌هايى در باره آن مطرح است كه صاحب نظران علوم قرآنى به آنها پاسخ داده‌اند،[2] مانند اين شبهه كه: مراد از «ذكر» در آيه حفظ، قرآن كريم است؛ اما مراد از «حفظ» روشن نيست (و حفظ شدن قرآن در برابر همه انواع تحريف را شامل نمى‌شود) و مى‌توان گفت كه با تحقّق نوعى از تحريف نيز حفظ، صادق است و جمع اين دو با يكديگر ممكن است و حتى مى‌توان مدعى شد كه اين نوع از تحريف خود موجب حفظ قرآن شده است.

پاسخ شبهه‌

1. مراد از «حفظ» در آيه، روشن است؛ زيرا اين كلمه به صورت مطلق آمده است، نه مبهم، و بدين رو، حفظ از هر گونه تحريفى را در هر روزگارى شامل مى‌شود.[3] استثنا كردن نوعى از تحريف در اين جا به معناى تقييد مطلق است كه دليل معتبر مى‌طلبد و در مسئله مورد نظر ما، چنين دليلى در دست نيست و به عكس، ادلّه متعددى- كه مهم‌ترين آنها در اين مقاله آمده‌اند-، خلاف آن را ثابت مى‌كنند.

2. تحريفى كه مورد نظر طرح كننده شبهه است و به ادّعاى او، «خود، موجب حفظ قرآن گرديده» از دو حال بيرون نيست: يا اين كه معنايى از قرآن را كاسته كه‌

[1]. الأمثل: ج 8 ص 19- 20.

[2]. ر. ك: نزاهت قرآن از تحريف: ص 53.

[3]. ر. ك: تفسير الطبرى: ج 14 ص 7؛ التبيان فى تفسير القرآن: ج 6 ص 320؛ مجمع البيان: ج 6 ص 509.