3. جامعيّت‌

قرآن، در حوزه رسالت خود، جامع است‌[1] و از بيان هيچ چيزى كه در هدايت انسان نقش داشته باشد، فرو گذار نكرده است:

«تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ.[2]

تبيين كننده هر چيزى است».

گذشته از آيات قرآنى، پيامبر صلى الله عليه و آله و اوصياى ايشان نيز بر اين موضوع، شهادت داده‌اند. بزرگ‌ترين قرآن شناس، يعنى پيامبر خدا- كه گيرنده وحى است-، در حديثى، در باره جامعيّت اين كتاب آسمانى، چنين مى‌فرمايد:

هُوَ الدَّليلُ يَدُلُّ عَلَى السَّبيلِ، وَ هُوَ كِتابُ تَفصيلٍ وَ بَيانٍ وَ تَحصيلٍ، هُو الفَصلُ ليسَ بالهَزلِ، وَ لَهُ ظَهرٌ وَ بَطنٌ، فَظاهِرُهُ حُكمُ اللَّهِ وَ باطِنُهُ عِلمُ اللَّهِ تعالى‌، فَظاهِرُهُ وَثيقٌ، وَ باطِنُهُ عَميقٌ، لَهُ تُخومٌ، وَ على‌ تُخومِهِ تُخومٌ، لا تُحصى‌ عَجائِبُهُ وَ لا تُبلى‌ غَرائِبُهُ، فيهِ مَصابيحُ الهُدى‌ وَ مَنارُ الحِكمَةِ، وَ دليلٌ علَى المَعرِفَةِ لِمَن عَرَفَ النَّصَفَةَ.[3]

قرآن، ره‌نمايى است كه راه را نشان مى‌دهد. قرآن، كتاب تفصيل و روشنگرى و تحصيل [حقايق‌] است. جداكننده ميان حق و باطل است و شوخى‌بردار نيست.

ظاهرى دارد و باطنى. ظاهرش حكم [و دستور] خداست و باطنش علم خداوند متعال. پس ظاهر آن، محكم و استوار است و باطنش ژرفايى دارد و ژرفايش نيز ژرفايى دارد. شگفتى‌هايش بى‌شمارند و عجايب و غرايبش كهنه و تمام نمى‌شوند. چراغ‌هاى هدايت و پرتوگاه‌هاى حكمت، در قرآن اند. و براى كسى كه انصاف داشته باشد، راه‌نمايى به سوى معرفت و شناخت است.

امير مؤمنان عليه السلام- كه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله آشناترين انسان با معارف والا و سازنده‌

[1]. ر. ك: ج 2 ص 75( بخش يكم/ فصل ششم: جامع بودن قرآن).

[2]. نحل: آيه 89.

[3]. النوادر، راوندى: ص 143 ح 197.