به زمين درشت و برآمده، «حَزَن» مى‌گويد؛ امّا «حُزن»، استعمال معروف آن است:

حزن: أصل واحد و هو خشونة الشى‌ء و شدّة فيه، فمن ذلك الحَزَن، و هو ما غلظ من الأرض و الحُزن معروف.[1]

راغب اصفهانى، «حزن» را «زمين سخت و سنگلاخ» و «سختى زمين» تعريف مى‌كند و اين تعريف را به خشونت در نفس و آنچه از غم و اندوه كه در دل و جان آدمى حاصل مى‌شود، توسعه مى‌دهد.[2]

مى‌توان گفت كه بيشتر لغت‌شناسان، علاوه بر آنچه بيان شد، حزن را نقيضِ فرح و به معناى اندوه مى‌دانند.

ابن منظور، حزن را اين گونه تعريف كرده است:

الحزن: نقيض الفرح، و هو خلاف السرور.

حزن، نقيض شادى و متضادّ سُرور است.[3]

طُرَيحى نيز آن را به معناى «اندوه شديد»، دانسته است:

الحزن: أشد الهمّ و ضد السُّرور.[4]

جمع‌بندى‌

حزن، نقطه مقابل فرح (شادى) است. اگر چه مادّه «حزن»، به معناى خشونت و درشتى و شدّت است؛ امّا اين معنا، به شدّت و خشونت و درشتى در دل نيز تعميم يافته است. لذا در تعريف حزن، بايد گفت كه حزن، غم و اندوهى است كه در دل و جان آدمى، روى مى‌دهد و تعادل روانى انسان را به هم مى‌ريزد.

[1]. معجم مقاييس اللّغة، ص 261.

[2]. مفردات الفاظ القرآن، ج 1، ص 478.

[3]. لسان العرب، ج 2، ص 76.

[4]. مجمع البحرين، ج 1، ص 398.