نكته‌اى كه در تعريف طُرَيحى آمده، آن است كه «كسل» را سنگينى نسبت به آنچه در آن كاهلى كردن شايسته نباشد، مى‌داند:

كسل: التثاقل عن الأمر، الحديث: «أعوذ بك من الكسل»: التثاقل عمّا لا ينبغى التثاقل.[1]

نگاهى به كاربردهاى لغوى، در تبيين حالت كسل، به ما كمك مى‌كند.

ابن فارِس، «الكسل «و «الإكسال» را در مورد مردى مى‌داند كه با همسرش درآميزد و به اوج شهوت نرسد:

الكسل و الإكسال: أن يخالط الرجل أهله و لا ينزل.[2]

خليل، «إمرأة مكسال» را زنى مى‌داند كه گمان نمى‌رود جايگاهش را ترك كند.

إمرأة مكسال: لا تكاد تبرّح مجلسها.[3]

ابن منظور، چلّه كمان پنبه‌بافى را، آن‌گاه كه كشيده شود، «الكسل» مى‌خواند.

الكسل: وترقوس النداف اذا نزع منها.[4]

نسبت‌سنجى‌

در احاديث نيز ماهيت كسل، با عنوانى همچون كاهلى كردن و سستى نسبت به كار و عمل، گره خورده است. امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

[1]. مجمع البحرين، ج 5، ص 462.

[2]. معجم مقاييس اللّغة، ص 925.

[3]. العين، ج 5، ص 310.

[4]. لسان العرب، ج 11، ص 587.