كريم نبود، شايد لشكر اسلام هيچ گاه روحيه خود را به دست نمى‌آورد و براى هميشه از بين مى‌رفت. ولى مشاهده مى‌شود كه پس از طى يك دوره كوتاه، همين لشكر جراحت‌ديده با عزمى راسخ و روحيه‌اى بسيار خوب، به تعقيب دشمن اقدام مى‌كند[1] و اسلام نوپا را از شكست كامل، رهايى مى‌بخشد.[2]

يكى از اين آيات كه در آن از روش مقايسه صعودى ناهمسو استفاده شده است، آيه 165 سوره مبارك آل عمران است كه در آن با مقايسه مصيبت‌هاى وارده به هر دو گروه مسلمانان و مشركان، به تقويت روحيه مسلمانان پرداخته شده است.

(أَ وَ لَمَّا أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَيْها قُلْتُمْ أَنَّى هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ.[3]

آيا هنگامى كه مصيبتى [در جنگ احُد] به شما رسيد، در حالى كه دو برابر آن را [در جنگ بدر] بر دشمن وارد ساخته بوديد، گفتيد: «اين مصيبت از كجاست؟!» بگو: «از ناحيه خود شماست. خداوند بر هر چيزى قادر است).

در اين آيه، ضمن پاسخ به پرسشى كه مسلمانان پس از جريان جنگ «احد» مطرح مى‌كردند كه: «اين مصيبت از كجا دامنگيرشان شد؟، به اين نكته اشاره نموده است كه مصيبتى كه در اين ميدان بر ايشان رسيد، دو برابر آنچه در ميدان ديگر (جنگ بدر) بر مشركان وارد شد، بوده است. چون در جنگ احُد، هفتاد نفر از مسلمانان شهيد شدند، بدون اين كه كسى اسير شود؛ ولى در جنگ بدر، هفتاد نفر از دشمنان را به قتل رسانده و هفتاد نفر را اسير كرده بودند. بنا بر اين نبايد از نتيجه اين جنگ نگران باشند؛ بلكه با محاسبه همه برخوردهاى خود با دشمن، بزرگىِ مصيبت‌هاى وارد شده بر دشمن و كوچكى مصيبت‌هاى رسيده بر خويشتن مشخص مى‌شود.

[1]. ر. ك: سوره آل عمران، آيه 172- 174.

[2]. ر. ك: تفسير نمونه، ج 3، ص 177.

[3]. سوره آل عمران، آيه 165.