آيه 26 سوره حديد[1] به اين مطلب اشاره دارد كه اهتدا و فسق در امّت‌هاى گذشته نيز همواره جريان داشته است و تا امروز جريان دارد، و هيچ يك از امّت‌ها به طور همگانى هدايت را نپذيرفته‌اند؛ بلكه همواره چنين بوده و چنين خواهد بود كه عدّه‌اى هدايت و عده بى‌شمارى مشمول (وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ‌ شده‌اند، چنان كه امّت اسلامى نيز چنين است.[2] بنا بر اين، از كثرت دشمنان و بى نتيجه بودن دعوت نسبت به آنان نبايد دلخور و غمگين شد!

همچنين تكرار عبارت‌ (إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ)[3] در سوره شعرا، بعد از بيان هر يك از داستان‌هايى كه در اين سوره آورده است، مطابق با آنچه در تفسير الميزان‌[4] آمده است، به منزله نتيجه‌گيرى و تطبيق شاهد بر مطلبى است كه برايش مثال آورده شده است. گويا بعد از هر يك از داستان‌ها كه بيان شده، مى‌فرمايد: «اين بود داستان قومى كه متضمّن آيت خداى تعالى بود؛ ولى بيشتر آن قوم ايمان‌آور نبودند، هم چنان كه بيشتر قوم تو اى محمّد (ص) ايمان‌آور نيستند، پس ديگر اين قدر اندوهناك مباش و غم ايشان را مخور؛ زيرا بشر تا بوده اين چنين بوده است. هر امّتى كه ما رسولى برايش فرستاديم تا به سوى توحيد ربوبيت دعوتشان كند، چنين بوده‌اند كه بيشترشان ايمان نمى‌آوردند».

ايمان نياوردن بيشتر مردم، در آيات يادشده به صورت نفى صفت ايمان آورنده (مؤمن) آمده بود؛ ولى در انتهاى آيه اوّل سوره رعد[5] و آيه هفده سوره هود[6] همين مطلب به صورت فعل مضارع منفى‌ «لا يُؤْمِنُونَ» بيان شده است كه شايد دلالت بر استمرار اين امر بنمايد كه هميشه اكثر مردم، ايمان نمى‌آورند.

[1].( وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهِيمَ وَ جَعَلْنا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ الْكِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ‌)( سوره حديد، آيه 26).

[2]. ترجمه تفسير الميزان، ج 19، ص 303.

[3].( در اين جريان، نشانه روشنى است ولى بيشترشان ايمان آورنده نبودند!)( سوره شعرا، آيه 67، 104 و 121).

[4]. ترجمه تفسير الميزان، ج 15، ص 388.

[5].( المر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ وَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يُؤْمِنُونَ‌)( سوره رعد، آيه 1).

[6]. فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يُؤْمِنُونَ‌ سوره هود، آيه 17).