در نتيجه، بحث قطع را هم مى‌توان ذيل مباحث روش عقلى و هم مباحث روش نقلى مطرح نمود ولى به جهت تناسب با بحث ظنون كه جزء مطالب روش نقلى است و در ادامه به آن پرداخته خواهد شد، در اين جا بحث قطع مطرح مى‌شود.

ويژگى‌هاى قطع‌

درباره قطع، ويژگى‌هاى متعددى بيان شده است كه به برخى از مهم‌ترين آنها اشاره مى‌شود و سپس مورد نقد و بررسى قرار خواهد گرفت تا در پايان، به نظر درست در اين مسأله اشاره شود.

الف- كاشفيت از واقع (واقع نمايى)

بسيارى از علماى علم اصول نه تنها بر اين ويژگى قطع تأكيد نموده‌اند، بلكه كاشفيت را از ذاتيات قطع به شمار آورده‌اند و حتى عده‌اى فراتر از آن مدّعى شده‌اند كه كاشفيت عين قطع است.[1]

اما عده‌اى در مقابل، اشكالاتى وارد نموده‌اند كه وجود قطع غير مطابق با واقع يا به تعبير ديگر همان جهل مركب امرى است غير قابل انكار. بنابراين واقع نمايى نه تنها از ذاتيات قطع نيست، بلكه از لوازم ذاتى قطع نيز شمرده نمى‌شود.[2] يعنى جهل مركب يكى از مصاديق قطع است و حال آنكه در آن كاشفيتى مطرح نيست.

اين اشكال درست به نظر مى‌رسد يعنى در حقيقت، كاشفيت قطع از واقع، كاشفيت «روان شناختى» است و نزد قاطع است. به اين معنا كه شخص قاطع يقين دارد كه واقعيت را مى‌بيند، در حالى كه ممكن است دچار جهل مركب شده باشد و حتى خودش پس از مدتى به اشتباه خود پى برده و از آن باور دست بردارد.

ب- حجيّت قطع‌

در مباحث مقدماتى به معانى حجيت اشاره شد، و گفته شد كه قدر متيقن از معانى حجيت، معذّريت و منجّزيت است. به اين معنا كه اگر مطابق با واقع بود مخالفت آن‌

[1]. ر. ك: شيخ انصارى، فرائد الاصول، ج 1، ص 4.

[2]. ر. ك: جعفر سبحانى، تهذيب الأصول، ج 2، ص 84.