نام کتاب : روش شناسى علم كلام، اصول استنباط و دفاع در عقايد نویسنده : برنجكار، رضا جلد : 1 صفحه : 219
درباره حضرت داود، كه عصمت ايشان را زير سؤال مىبرد، در حضور ايشان
بيان كردند، از شدت ناراحتى دست به پيشانى زدند و فرمودند: «انا لله و انا اليه
راجعون».[1]
روش
طرح سؤال
استفاده
از سؤال در رد مخاطب از ديگر روشهاى رد است. در اين روش متكلم، از مخاطب خود
سؤالاتى را مىپرسد كه با استفاده از پاسخهايى كه مخاطب به آنها مىدهد، عقيده او
را زير سؤال مىبرد. گاه مطلب به گونهاى است كه وى با طرح يك سؤال و توجه دادن
مخاطب به پيامدهاى اين سؤال عقيده شخص را زير سؤال برد، مثلًا در مناظره امام صادق
(ع) با عبدالله ديصانى، درباره خداوند حضرت از وى مىپرسد: نامت چيست؟ او تا اين
جمله را شنيد برخاست و بيرون رفت، يارانش به او گفتند: چرا نام خودت را به او
نگفتى؟ گفت: اگر به او مىگفتم نامم عبدالله است (بنده خدا) مىگفت: اين كيست كه
تو بنده او هستى؟[2]
روش
طرح احتمال
در
برخى آرا، احتمالات مختلفى وجود دارد. در نظر گرفتن اين احتمالات مختلف سبب مىشود
انسان براى اتخاذ نظريه خاص در آن مسأله، همه احتمالات را لحاظ كند و با رد آنها
به يك نظريه درست دست يابد. متكلم در رد برخى از عقايد انحرافى از اين روش بهره
مىبرد و مخاطب را متوجه وجود برخى از احتمالات در مسأله مورد بحث مىكند تا وى را
در نظريه اخذ شده، دچار ترديد كند. براى نمونه در زمان امام حسن عسكرى (ع) فيلسوفى
در عراق مىزيست به نام «اسحاق كِندى». وى به خيال اين كه در قرآن تناقض وجود
دارد، در خانه نشست و مشغول تدوين و تأليف كتابى در تناقض قرآن شد. ابن شهرآشوب
مىنويسد: روزى يكى از شاگردان اسحاق كِندى به محضر امام حسن عسكرى (ع) وارد شد.
امام به وى فرمود: آيا در بين شما فرد توانايى پيدا نمىشود كه استادتان كِندى را
در آنچه كه آغاز كرده، رد كند و او را از اين كار باز دارد!؟