فصل چهارم: روش‌شناسى پاسخ به شبهات اعتقادى‌

شناخت شبهات و پاسخ دهى به آنها در قرآن و احاديث و نيز از نگاه عقل داراى اهميت ويژه و انكار ناپذيرى است و دفاع به معناى خاص كلمه به همين كار اطلاق مى‌شود. به همين دليل، متكلمان اسلامى اين بخش ازجنبه دفاعى علم كلام را بيشتر مورد توجه قرار داده‌اند و كتاب‌هاى بسيارى در رد شبهات مخالفان تأليف كرده‌اند. اما آنچه اهميت بيشترى دارد و كمتر مورد توجه قرار گرفته است، روش‌شناسى پاسخ به شبهات است.

حجم وسيعى از متون دينى در اختيار است كه مى‌توان با دقت در آنها به اصول، قواعد و روش‌هاى حاكم بر فضاى پاسخ گويى قرآن و اهل بيت (عليهم السلام) به سؤالات و شبهات دست يافت. تلاش اين فصل استنباط اين روش‌ها از قرآن و احاديث و نيز عقل و ارائه آنهاست.

قبل از پرداختن به اين روش‌ها لازم است ابتدا مفهوم شبهه، ارتباط شبهه با شك و پرسش، هدف و فوائد پاسخ به شبهات و شرايط پاسخ گويى، مورد بحث قرار گيرد.

مفهوم شبهه و الفاظ مرتبط

مفهوم شبهه‌

شبهه از ريشه «شبه» بوده و در اصل به معناى تشابه و همانندى يك شيئى به شى‌ء يا اشياء ديگر است. اين تشابه مى‌تواند در اوصاف يا در ذاتيات باشد و البته لازمه چنين تشابهى عدم تمييز بين اشياء و بروز اشكال در تشخيص آنها از يكديگر است.[1]

[1]. ر. ك: ابى الحسين احمدبن فارس، معجم‌مقاييس اللغة، ص 477، راغب اصفهانى، مفردات غريب القرآن، ص 254، ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 503، الشيخ‌الطريحى، مجمع‌البحرين، ج 1، ص 479.