نام کتاب : رفتار اخلاقى انسان با خود نویسنده : سبحانىنيا، محمد تقي جلد : 1 صفحه : 306
آن حضرت در بيان ديگرى، از خداوند استمداد مىكند تا كمتر از آنى او
را به خودش وا ننهد و تا زنده است لحظهاى حضرتش را به خود وا مگذارد:
واسألك
ان تعصمنى من معاصيك و لا تكلنى الى نفسى طرفة عين أبدا ما أحييتنى لا أقل من ذالك
و لا أكثر، إن النفس لأمارة بالسوء الا ما رحمت يا أرحم الراحمين:[1]
از
تو مىخواهم كه مرا از ارتكاب گناهان نگهدارى و تا ابد مرا به اندازه چشمبرهمزدنى
به نفسم وامگذارى، نه كمتر از آن و نه بيشتر از آن؛ چرا كه نفس به بدى فرمان
مىدهد مگر آنكه تو رحم كنى، اى مهربانترينِ مهربانان.
بر
اين اساس به نظر مىرسد انسان در راه تكامل و در حال پيمودن پلههاى ترقى، رشد و
كمال، همواره به مراقبت از خود براى پيشگيرى از سقوط نياز دارد. پس به هر اندازه
كه مدارج كمال را پيموده، بالاتر مىرود، مراقبت و هشيارى بيشترى مىطلبد؛ زيرا
سقوط از مدارج بالاتر خطرناكتر و هلاككنندهتر خواهد بود.
فواصل
زمانى محاسبه نفس
مراقبت
و كنترل نفس مىبايست در سه حوزه كنترل فكر، كنترل عواطف و كنترل اعضا و جوارح به
صورت مستمر و دائم انجام شود و لحظهاى نبايد از آن غافل شد. اما براى محاسبه
عملكرد، بايد زمانى خاص تعيين كرد و در فواصل زمانى كوتاه، رفتارهاى خويش را
ارزيابى و محاسبه كرد تا اگر اشكال و لغزشى رخ داده بود اصلاح شود و اگر رفتارها
همگى نيك و پسنديده بود، از خداوند شكرگزارى شود. آدمى بايد افكار و رفتار خويش را
ارزيابى و محاسبه كند، و انتخاب فاصله زمانى براى اين كار فرع آن است؛ اما فاصله
زمانى مناسب براى محاسبه خويش بر اساس آنچه در روايات آمده، هر شب است. يعنى در هر
شبانهروز، ساعتى به خلوت و ارزيابى و محاسبه خود اختصاص داده شود. لذا در حديثى
از امير مؤمنان، على (ع) مىخوانيم كه فرمود: