فطرى خويش نظر افكند؛ باشد كه از اين راه ايمان آورد و سعادتمند شود. در آيه ذيل نيز پرسش خداوند به گونه‌اى است كه به انسان، شناختى را كه در عالم ذر، با شهود خود و ادراك عبوديت خويش در مقابل پروردگارش كسب كرد، ياد آورى مى‌كند:

أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ\* وَ أَنِ اعْبُدُونِي هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ\* وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيراً أَ فَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ.[1]

اى آدم‌زادگان، آيا به شما سفارش ننمودم كه شيطان را نپرستيد زيرا روشن است كه او دشمن بزرگ شماست؟! و مرا پرستش كنيد، كه اين راه مستقيم (سعادت ابدى) است؟! و همانا [شيطان‌] بسيارى از شما نوع بشر را به گمراهى كشيد، آيا تعقل نمى‌كنيد؟!

از ويژگى‌هاى خودآگاهى فطرى اين است كه براى همگان حاصل است و فقط توجه به آن مى‌تواند آن‌ها را به اين شناخت نائل سازد و به آنان در انتخاب رفتار صحيح يا اصلاح رفتارشان يارى رساند. قرآن كريم درباره علم حضورى آدمى بر نفس خويش مى‌فرمايد:

بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقى‌ مَعاذِيرَهُ.[2]

بلكه انسان به‌خوبى بر نفس خويش آگاه است، اگرچه عذرهايى بتراشد.

از امام صادق (ع) نقل شده است كه در تبيين اين آيه فرموده است:

ما ينفع العبد يظهر حسنا و يستر سيئا؟ أ ليس إذا رجع إلى نفسه علم أنه ليس كذلك؟ و الله تعالى يقول: بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ إن السريرة إذا صلحت قويت العلانية.[3]

عمربن‌يزيد نيز مى‌گويد: امام صادق (ع) اين دو آيه: بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقى‌ مَعاذِيرَهُ‌ را قرائت كرد و سپس فرمود:

يا أبا حفص، ما يصنع الإنسان أن يتقرب إلى الله عز و جل بخلاف ما يعلم الله تعالى؟ إن رسول الله (ص) كان يقول: من أسر سريرة رداه الله رداءها، إن‌

[1]. يس: 60- 62.

[2]. قيامت: 14- 15.

[3]. الامالى، مفيد: ص 214 ح 6.